Баҳодир ФАЙЗ

ЎЗБЕК МУХОЛИФАТИ ТАРИХИДАН ЛАВҲАЛАР

(15-қисм)

Адолатли қарор учун қасос

Ўзбекистон Президенти Каримов Прага “иши” натижаларидан қаттиқ ғазабга келган эди. Каримов бундай вазиятда ўзини хафа қилган тарафга қарши қаттиқ чоралар кўришини кўпчилик яхши биларди. Бу гал шундай “тараф” Чехия Республикаси эди. Ва шахсан ўзининг бир галги чиқишида Каримовни “диктатор лидер” деган Президент Хавел эди.

Ислом Каримов Чехия билан барча савдо шартномаларини кўздан кечирди ва трамвайлар сотиб олиш бўйича тузилган шартномага тўхталди.Бу муҳим шартнома эди, агар уни бекор қилса, Чехия ким билан ҳамкорлик қилганини ҳеч қачон ёддан чиқармаслиги мумкин эди. Шартнома бекор қилинди. Ва ҳеч ким Каримовга бундай қадам Чехиядан кўра Ўзбекистонга катта зарар келтириши мумкинлигини айта олмади. Чехия трамвайлари Ўзбекистон учун жуда арзон ва қулай эди.

Каримовнинг АҚШга ташрифи

2002 йилнинг март ойида Ўзбекистон Президенти Ислом Каримов расмий ташриф билан Вашингтонга келди. Матбуот Каримовнинг ташрифини деярли ёритмади. Гўёки америкаликлар ўзбек диктатори билан зарурий иттифоқчиликдан уялишган ва буни оммавий сукунат билан ифода этишаётган эди.

Бошқа томондан қудратли давлат ўз ишини қилди. Америка томони хавфсизликнинг муҳим нуқталарини урғулаган, Ўзбекистонни АҚШ принципларини бажаришга мажбур этадиган ўзаро ҳамкорлик бўйича муҳим шартномани имзолади. Балки маълум ёпиқлик талаб қиладиган нозик нуқталари бўлса керакки, шартнома матни эълон қилинмади.

Конгресснинг бир гуруҳ депутатлари Каримовга, таркибида ёзувчи Мамадали Маҳмудов, Муҳаммад Солиҳнинг уч укаси бўлган сиёсий маҳбусларни озод этиш сўралган хатни тақдим этишди. Афтидан, Каримовга бу илтимос ёқмаган эди, у Ўзбекистонга қайтгач бу масалани батамом унутди.

Шунга қарамай Америкаликлар турли усуллар билан Каримовни кўндиришга урунишар, минтақада бор кучлари билан америка манфаатлари учун курашишга, ўз мавқеъларини сақлаб қолишга тайёр эдилар. Каримов узоқ куттирмай ва ортиқча шов-шувларсиз бир инсон ҳуқуқлари ташкилотини рўйхатдан ўтказиб, Қизил Хоч ташкилотини маҳбусхоналарга киришларига рухсат бергани учун, АҚШ Каримовга миннатдорчилик изҳор қилди. Каримов “Бирлик” партиясини ҳам рўйхатдан ўтказиши мумкинлигига ишора қилгач, АҚШнинг Тошкентдаги элчихонасида байрам бўлиб кетди.

Бироқ АҚШ шуни унутмаслиги керакки, у зўравон тузумни қанча қўлласа, Ўзбекистонда Америкага қарши норозиликлар шунча ўсиб бораверади. Бу борада Муҳммад Солиҳ ўзининг бир мақоласида шундай ёзганди: “Америкаликлар бир кун келиб ўзбек халқи американи Каримов деб қабул қилишларидан эҳтиёт бўлиши керак”.

Радикал мухолиф гуруҳлар

Каримов дунёвий мухолифат билан қасдлашиб юрган пайтда, “исломий мухолифат” кучга тўлиб борди.

90 йиллар бошида “исломий гуруҳлар” ташкиллашмаган эди, тўғрироғи улар сиёсий куч сифатида мавжуд эмас эди.

1992 йилда, Ислом Уйғониш партияси (Тошкент) лидери Абдулла Ўтаевнинг ҳибсга олиниши ва “Адолат” (Наманган) жамиятини тарқатиб юборилишидан кейин, бу гуруҳлар аҳоли орасида ўз таъсирини деярли йўқотиб бўлди. Бироқ ҳукуматнинг исломни сиёсийлаштиришга алоқадор бўлмаган тинч мусулмонларга қарши қатағонларини давом эттиши, адолатсизлик ҳамда жабр – зулмдан қутилиш учун “халифат”, “ислом давлати” каби муқобил ҳукумат тарафдорлари кўпайишига олиб келди.Ўзбекистон Исломий Ҳаракати дея номланган гуруҳ ана шундай заминда вужудга келган эди. Бу гуруҳ Тожикистон режимига қарши кураш олиб борган Тожикистон Исломий Мухолифати таркибида тузилган. Кейинчалик, бирлашган тожик мухолифати Раҳмонов режими билан сулҳга келиб, ҳукумат таркибига киргач, Жума Намангоний ва Тоҳир Йўлдошев бошчилигидаги ўзбеклар гуруҳи Афғонистонда қолишди, Ўзбекистон эса уларни душман деб ҳисоблашда давом этаверди. Агар ўшанда Ўзбекистон раҳбарияти истаганда эди, бу гуруҳларни ватанга қайтишларига ва тинч ҳаёт билан машғул бўлишларига ижозат бериб, беқарорликнинг бу ўчоғини жуда осон йўқотган бўлар эди. Бироқ у бундай қилмади. Афтидан ҳукуматга “исломий фундаменталист” каби душман сиймоси жуда керак эди.

Агар Нью Йоркда 11 сентябр фожеаси содир бўлмаганда эди, бу гуруҳ Ўзбекистон режими учун жиддий хавф сифатида сақланиб қолаверарди. Тақдир ўйини шундай бўлди, Америка фожеаси Каримов режимини бу хавфдан қутқариб қолди. ЎИҲ АҚШнинг ҳарбий машиналари ёрдамида йўқ қилинди.

Ўзбекистонда эса энди Ҳизбут таҳрир фаоллаша бошлаганди.

Араб дунёсидан келтирилган бу партия дунёда (биринчи навбатда мусулмон мамлакатларда) Халифалик тузумини жорий қилишни тарғиб қилади ва ўз мақсадлари йўлида тинч йўл билан курашади. Ислом давлати ёки Халифалик ғояси асосан адолатсизликлар ва ҳукумат қатағони энг юқори чўққига етиб, одамлар давлат терроридан қутулиш учун дуч келган оқимга қўшилаётган бизни юртимизда кенг қулоқ ёйди.

Хизбут таҳрир мусулмонларга адолатли ҳаёт ваъда қилмоқда. Бу партия балки Ўзбекистонда кейинги йилларда фаол ҳаракат қилгани учун, мамлакатда анча танилган ташкилотга айланди.

Айни пайтда Ўзбекистонда расман тан олинган 8 минг сиёсий маҳбус борлиги айтилади. Уларнинг аосий қисми “исломий гуруҳлар” аъзолари ҳисобланади. Шу нарса аниқки, ҳукумат истаган одамини диний экстремизмга алоқадорликда айблаб узоқ йилга озодликдан маҳрум этиши мумкин, бироқ ҳеч ким бундай ҳукмлар устидан адолатга эриша олмайди, эришмоқчи бўлганларнинг ўзлари қамалади. Кузатувчиларнинг тасдиқлашича, Каримов режими маҳбусхоналарида Ички Ишлар вазирлиги ҳисоботида виждон тутқунлари рўйхатига киритилмаган минглаб маҳбуслар бор. Улар асосан бирор сиёсий гуруҳларга дахли бўлмаган оддий одамлардир. Уларни Аллоҳга ҳар куни беш маҳал ибодат қилганликлари учун қамаганлар.

(Давоми бор)