Мактабларда ўқувчилардан мавсумий пул териш ҳолатларининг мавжудлиги ҳеч ким учун сир бўлмай қолди. Бухоро вилояти мактаблари ҳам бундан истисно эмас, дейилади Ўзбекистон маҳаллий нашрларидан бирида эълон қилинган мақолада.

Бухоро шаҳридаги 4 ва 28-сон, Жондор туманининг 1,32,33-сон мактабларини бунга мисол тариқасида келтирилади. Мақолада таъкидланишича, исми шарифларини номаълум қолдиришни истаган бир гуруҳ ота-оналар мазкур муаммо тўғрисида қуйидагиларни айтиб беришган:

“Ўқув йилининг якуни синф хоналари ҳамда мактаб таъмири учун пул йиғиш билан эсда қолса, ҳар йилнинг ноябрь-декабрь ойлари обунага пул териш ойлари ҳисобланади. Шуниси эътиборга лойиқки, обунага ҳали ўқишни ҳам билмайдиган биринчи синф ўқувчилари жалб этилади. Бухоро шаҳридаги 28-сонли мактабда ҳар-бир ўқувчидан 12000 сўмдан терилаётган бўлса, 4-мактабда обуна учун ўқувчилар 1500 сўмдан беришга мажбурдилар.

Ўқитувчиларнинг бағритошлиги шу даражага етганки, 4-мактабнинг эндигина биринчи синфига қадам босган қизалоқ “устозимиз обуна учун пул бермаганларни ўрнидан турғизади” деб, мактабга боришда бош тортган. Болалар учун кераксиз бўлган нашрлар учун маблағ йиғиш жараёнига қонуний тус бериш учун ота-оналар Кенгашининг йиғилиш баённомаси тузилсада, ҳужжат номига расмийлаштирилиб, ота-оналарнинг аксарияти бундан хабарсиз қолади.

Жондор тумани бир нечта мактаблари, жумладан 32-мактабда ҳар-бир ўқитувчи 2014 йил ноябрь ойи иш ҳаққининг 23 фоизини обунага бериши мажбур. Бу фоиз қаердан пайдо бўлганини ҳеч ким билмайди. Ўқувчиларга эса қайсидир газета ва журналлар учун 6000 – 8000 сўм атрофида пул келтириш топширилган. Албатта, ўқитувчи ва ўқувчиларга пул териш бўйича бериладиган барча буйруқлар оғзаки амалга оширилади. Сабаби шундаки, норозилик ёки шикоят келиб чиққан тақдирда ноқонуний буйруқни ким берганлигини топиш ниҳоятда мушкул бўлиб қолади.

Ушбу мактаб ўқитувчиларининг айтишича, мазмунан сифатсиз нашрларга обуна бўлишга мажбур қилиш ҳолатлари анча йиллардан буён давом этмоқда. Аммо, пул талаб қилишдан кўра, нашрларни етказиб бериш борасидаги тартибсизлик ўқитувчилар ҳамда ота-оналарнинг ўринли норозилигига сабаб бўлмоқда. Гап шундаки, обуна бўлинган нашлар обуначилар кўрсатган манзилга эмас, мактабга келтирилиб ташланади. Чаққонлик қилганлар нашрларни олиб кетиб, ҳақиқий обуначилар ўзлари пул берган газета ва журналлардан маҳрум бўлишади.

Алоҳида айтиб ўтиш жоизки, ўқувчи ва ўқитувчиларнинг аксарияти республикамизнинг етакчи ижтимоий, сиёсий, илмий, ўқув-услубий нашрларга ўзлари ҳам обуна бўлишмоқда. Юқорида қайд этилган мажбурлаш ҳолатлари эса соғлом рақобатга бардош бера олмаган ҳамда паст сифатли нашрлар томонидан таълим муассасалари раҳбарларига таъсир ўтказиш натижасида юзага келмоқда.

Бухоро вилоятидаги айрим мактаб ва боғчаларида мавжуд яна бир қизиқ “анъана”га эътибор қаратиш лозим. Ҳар ойнинг охирида ўқувчи ва тарбияланувчилар она-оналари таълим муассасасининг “қора касса”сига пул беришга даъват қилинади. “Қора касса” жорий этишни ким буюргани ва берилган пуллар қаерга сарф қилиниши ошкор этилмайди. Бу учун териладиган пул миқдори бор-йўғи 1500-2000 сўм атрофида бўлгани учун ота-оналар ҳеч кимга арз қилмай қўйишган. Табиийки, “қора касса” учун берилган пуллар эвазига ҳеч қандай квитанция берилмайди. Асоссиз ва чексиз пул териш ҳолатлари жонига теккан ота-оналар синфларни таъмирлаш, деразаларни плёнка билан ёпиш, канцелярия моллари ва ўйинчоқлар учун пул берса, қолаверса, давлатимиз таълим муассасаларининг барча харажатлари учун маблағ ажратиб келаётган бўлса, “қора касса”га йиғилган пуллар ҳақиқатда қаерга сарфланади? Бу масала ҳам жумбоқлигича қолмоқда. Ноқонуний пул талаб этиш ва йиғиш ҳолатларининг сабаби – таълим муассасалари молиявий-хўжалик фаолиятининг ёпиқлиги, ота-оналар кенгаши фаолиятининг расмиятчилиги ва ота-оналарнинг ҳуқуқий фаолсизлигидадир. Ҳалол меҳнат эвазига топилган ҳар-бир сўмнинг нима учун берилаётганлиги сўралганида, суистеъмол қилиш ҳолатлари ҳам шунга мувофиқ камайиб бориши шубҳасиз”, – дейилади мақолада.

ЎХҲ ахборот бўлими