Мен Муҳаммад Солиҳ билан Вашингтонда танишганман.

У ерда менга Ўзбек мухолифати аъзоси Муҳаммад Солиҳнинг шу ерда эканлигини айтишди.”Буюк миллиятчи Муҳаммад Солиҳми”, дедим…

Чунки сайловларга келган “Бирлик”чилар бизни қўллаб-қувватлашган эди ва у ерда Солиҳ йўқ эди. Ва мен бизнинг миллатчиларимиз ва Солиҳ ўртасидаги даҳшатли жанжалларни эсладим. Ва Солиҳнинг ўзини кўриш қизиқ бўларди, деб ўйладим.

Бир куни танишим журналист аёлнинг Муҳаммад Солиҳ билан бир учрашуви бор экан. Мен у ерга Муҳаммад Солиҳ боришини билмас эдим. Биз тожик мухолифати аъзолари, Тожикистон президентлигига номзод эрим Давлат Худойназаров билан кетаётган эдик.

Айни машинага биз билан бирга баланд бўйли, xушбичим, самурай каби оғир-босиқ бир киши ўтирди. Мен унинг кимлигини аниқлашга уриниб, йўл бўйи “бу ким” деб сўраб бордим. Ниҳоят, “бизни таништирсангизчи”, дедим.

Ниҳоят, бизни олиб кетаётган аёл. “Бу Ўзбекистон президентлигига номзод – Муҳаммад Солиҳ бўлади”, деди. Мен ўнг ва сўл тарафимга қараб, “Бир машинада икки президентликка номзод. Бу жуда кўп”, дедим кулиб…

Биз ўша журналист аёлнинг олдига келганимизда Муҳаммад Солиҳнинг ўз халқим масаласида ёрдам сўраб, мурожаат қилишим мумкин бўлган инсон деб ўйладим. У сургунда, мен ҳам сургунда. Ва мен унга у билан тожиклар ҳақида суҳбатлашмоқчи эканлигимни айтдим.

“Хўп, яхши, биз сизни топамиз”, деди Муҳаммад Солиҳ. Ва у “Туркистон” жамиятининг раҳбари билан бирга уйимизга келди. Мен унга этник тозалашлар, қотилликлар тўғрисидаги мақолаларни бердим.

Каримовнинг қандайдир тушунарсиз ва инсонийликдан йироқ сиёсатини кўриб турар эканмиз, биз ёлғиз эмаслигимизни англаш учун, бир машҳур ўзбек бизни қўллаб-қувватлаши керак, деган фикрда эдим. Чиндан ҳам, бир муддат сўнгра Муҳаммад Солиҳ тожикларни ҳимоя қилиб, ажойиб мақола ёзди. Мен шахсан, ўзбек қони аралашган тожик аёли сифатида бу одам олдида ўзимни тўланиши қийин бўлган маънавий қарздор ҳис қиламан.

Менимча у каби инсонлар билан мулоқотда бўлсaк, улар келажакда бизни бирлаштирувчи кўприк бўлишлари мумкин. Биринчи навбатда Муҳаммад Солиҳ Ватанига қайтиш керак, кейин ҳаммаси тузалиб кетади…

(1999 йил 20 декабр куни “Мемориал” уюштирган тадбирда чекилган видеодан олинди)

Гавҳар Худойназарова
“Тожикистон” Фонди Раиси