СОҲИБҚИРОН АМИР ТЕМУРНИНГ АҲМАД ЯССАВИЙ ВА ЗАНГИБОБО МАҚБАРАСИНИ ҚУРИШДАГИ СИРЛИ ТАРИХИ: КЎК ҲЎКИЗ ВА ОҚ ТУЯ ҲАҚИДА РИВОЯТ

Амир Темур томонидан Занги ота мақбарасининг қурилиши ҳақида халқ орасида қуйидагича ривоятлар бор. Нақл қилинишича, Амир Темур Туркистонга бориб, Хожа Аҳмад Яссавий қабрини зиёрат қилгач, бу улуғвор пири комилнинг қабри устига мақбара куришга фармон беради. Амри шоҳ вожиб бўлиб, тез фурсатда курилиш ишлари бошланиб кетади. Мақбара пойдевори устида девор қад кўтаради.

Эртаси эрталаб уста-мардикорлар уйқудан турганларида не кўз билан кўрсинларки, кечагина қад кўтарган девор ағдарилиб, ғиштлар ҳар томонда сочилиб ётарди. Бу ҳолатдан ҳамма ҳайрон, ҳайратдан ёқа ушларди. Наҳотки ғишт теришда хатога йўл қўйилган бўлса…

Уста мардикорлар яна ишга киришиб, деворни қайтадан тиклайдилар. Аммо эртасига яна ўша аҳвол такрорланади.

Немашаққату чапдастлик ва моҳирлик билан кўтарилган девор, тунда номаълум сабаблар билан қулай беради. Ниҳоят кечаси пойлоқчи қоровуллар белгилашади. Қоровуллар тун бўйи мижжа қоқмай, ухламай пойлашади. Ярим тунда баҳайбат кўк ҳўкиз келиб деворни бузиб сўнгра ўзи ғойиб бўлади. Ҳеч ким уни ушлай олмайди.

Бу воқеадан Амир Темур воқиф бўлиб, ҳайратланади ва бунда бирор сир бўлса керак, буни албатта аниқлаш лозим, деган фикрга келади. Шундан сўнг бир куни Амир Темур туш кўради. Тушида эгнига узун оқ яктак кийган, бошига оқ салла ўраган, узун оқ соқоли кўкрагига тушган бир нуроний қария Амир Темурга яқин келиб: «Эй Амир, мақбарани аввал Занги отага қургин, сўнгра Хожа Аҳмад Яссавийга қурасан. Шунда у бузилмайди. Зеро Занги ота туғилгач, уни кўтариб келиб Хожа Аҳмад Яссавийга кўрсатишган ва ундан суюнчи сўрашган. Ўшанда ул зот суюнчига «мендан олдин шу гўдакка мақбара курилсин. Сизлар мени ҳурмат қилиб келибсизлар, бу гўдак мендан ҳам улуғ бўлсин», – деб ҳиммат қилганлар. Занги отанинг қабрини топиш қийин эмас. Бунинг учун бир оқ туя олиб, яхши ният билан қўйиб юборасизларда, унинг орқасидан кузатиб борасизлар. У албатта Занги отанинг қабрини топиб беради», – деб кўздан ғойиб бўлади.

Амир Темур тушидаги ғойибона суҳбатдан ҳайратланиб, эртасигаёқ оқ туя топтириб, уни йўлга солдириб, орқасидан 4-5 нафар одамни кузатувчи қилиб жўнатибди. Оқ туя бир неча кун йўл босиб, ҳозирги Занги ота қишлоғига етиб келибди. Шу ерга етганда туя таққа тўхтабди. Сўнгра йўлдан бироз четроқ чиқиб тиз чўкибди ва у ёқ-бу ёққа аланглабди. Кузатувчилардан бири тезда отдан тушибди-да, туянинг атрофини қамчин билан чизиб белгилабди. Айтишларича шу белгиланган жойга дарвозахона (жиловхона) қурилган экан. Бу дарвозахона ҳозир ҳам бор. Занги отани зиёрат қилгани келувчилар ана шу дарвозахонадан ўтишади.

Туя шу чўкканича ўрнидан турмай, ўрмалаб юқори томон кўзғала береди. Кузатувчилар унинг ҳар бир ҳаракатига диққат билан қараб боришибди. Туя юз одимча ўрмалаб бориб тўхтабди. Бошини қибла томонга қўйиб, оёқларини чўзиб, бир наъра тортиб жон берибди. Кузатувчилар туя ётган жойни чизиб белгилашибди. Занги отанинг қабри шу ер бўлса керак, деган фикрга келишибди. Бўлган воқеани тезда Амир Темурга етказишибди. Амир Темур Занги ота мақбарасини зудлик билан қуришга фармон берибди. Мақбаранинг ғиштини аскарлар ёнма-ён туриб Самарқанддан қўлма-қўл узатишган экан.

Занги ота мақбараси қурилиб битгач, Амир Темур Хожа Аҳмад Яссавий мақбарасини қўришга фармон берган экан.

facebook.com