Бугун қашшоқ ва ночор Африка давлати Заирнинг собиқ диктатори Мобуту Сесе Секо даври ҳокимиятини ўргана туриб биз билан қизиқ ўхшашликларига дуч келдим. Мен ҳозир унинг ҳокимият шакли эмас ғоявий технологияларидаги ўхшашликлар ҳақида гапирмоқчиман.

Заирда 1965 йил давлат тўнтариши уюштириб, клептократик (ўғрилар ҳукумати) ҳокимият ўрнатган диктатор сайловларда 99.8 фоиз овозлар йиғиб қайта ва қайта сайланаверади. Мобуту ва унинг яқинлари давлатни талайверади. Заир давлати эса тобора қашшоқлашиб, аҳолининг саводсизлик даражаси ошаверади. Сесе Секо ўз якка ҳокимлигини мустаҳкамлашда кўпроқ ғоявий усуллардан фойдаланади.

У амалга ошира олган энг катта идеологик таъсир воситаси бу – маънавият эди. (Ҳа ҳа, ўша ўзимиззи маънавият)). Ушбу ғоя демагогиясига кўра Заир аҳолисининг аксариятини ташкил этадиган Банту халқлари маънавияти дунёдаги энг юксак. Бантулар миллий қадриятлари энг тоза, энг соф. Уларникига ўхшамаган барча одат ва қадриятлар мутлақо янглиш ва ўринсиз. Сизларга ҳеч нарсани эслатмаяптими?)) “Мен қоралигимдан, Бантулигимдан ва маънавиятимдан фаҳрланаман” шиори киритилади.

Шунингдек, Мобуту Банту маънавиятини мезонлаштириб чиқади. (Ўзимизни Миллий Тикланиш партияси уддалай олаёлмаётган иш). Қандай кийиниш, саломлашиш, рақсга тушиш, ва ҳоказоларни қатъий белгилайди. Диктаторни севиш ва ҳурмат қилишни Банту маънавиятининг энг катта устуни сифатида сингдиради. Маънавият идеологик лағмонига ботган халқ 32 йил давомида Мобутуни қўллайди, севади. Қайта ва қайта сайлайди.

Маънавият идеологияси жуда кучли идеология. Ушбу идеология орқали ҳатто саводсиз ва қашшоқ Африка халқини бошқалардан устунлигига ишонтириб, бемалол узоқ йил қийинчиликларсиз бошқариш мумкин. Маънавият асли ёмон нарса эмас. Уни ҳар бир индивид ўзича қабул қилади, ҳис этади. Унинг умумлаштирилиши ва идеологик инструмент сифатида ишлатилиниши ёмон. Бу жуда катта талофатларга олиб келади. Халқни кўзини кўр, қулоғини кар қилиб қўяди. Ўзгачаликка нисбатан нафратни шакллантиради.

1997 йил Мобуту ҳокимияти қулатилди. Буюк халқ отаси ва Банту маънавияти асосчиси чет элга қочади. Заир эса ҳозир ҳам ўзига кела олгани йўқ.

Қизиғи Мобуту ва унинг идеологияси 1997 йилда қулаганидан сўнг Ўзбекистонда унинг ғоялари аналогияси куртаклай бошлади. Мобуту конспектларини кимдир топиб олганмикан?))

Нозимжон Сафаров
Манба: facebook.com ижтимоий саҳифасидан олинди