Абдурауф ФИТРАТ

НАЖОТ ЙЎЛИ

(38-қисм)

Сув. Микроблар кўпроқ сувда яшайди. Шаҳар ташқарисидаги чашмалар, ариқлар атрофи турли хил ахлатлардан холи бўлганлиги учун сувида микроб бўлмайди. Лекин шаҳар ичкарисидаги ариқлар, хусусан, бизнинг шаҳардаги ариқлар халажойларнинг тагидан ўтади, қудуқ ва ҳовузлар очиқ туради, кўллар суви назорат қилинмайди ва жойлар, албатта, турли микробларнинг кони, бешиги ҳисобланади.

 Мен Бухорода ёз ойларида хуруж қиладиган безгак касаллиги хусусида Истанбулдаги дўхтурлар билан суҳбатлашганимда, улар Бухорони кўрмай туриб, дарҳол Бухоро атрофида кўллар бор экан-да, дедилар.

Тиб фани қоидаси безгак ва Бухоро риштасига сабаб Бухоронинг суви эканлигини шак-шубҳасиз тасдиқлайди. Зарарли микроблар сувдан одамга бир неча хил тарзда ўтадилар. Аввало, сувни ичиш орқали ўтади. Биз туркистонлиларнинг кўпчилигимиз халажойларнинг ёнидан ўтган сувни ҳовузларда тўплаб, унинг бир тарафида юз, қўл, оёқ ювиб, бурун қоқиб, иккинчи тарафидан эса, завқ билан чанқоғимизни қондирамиз! Ваҳоланки, бу сувда тўпланган микроблар ичган сувимиз орқали ҳалқумдан ёки тишнинг милкларидан қонга сурилиб, жигаргами, юракками ёки бошқа бир аъзога бориб ўрнашади, у ерда гуркираб, кўпайиб турли касалликлар келтириб чиқаради.

Кўп одамларимиз ҳовлиларида қудуқ қаздириб, шунинг сувидан ичадилар. Агар қудуқни тоза жойда қаздириб, покиза сақлаб, устини доим ёпиб қўйилса, шубҳаланмай, сувини ичса бўлади. Лекин бунақа қудуқларни қазиш мушкул иш, айниқса, шаҳар ичида. Чунки шаҳар ичидаги қудуқлар баъзан гўристонларга яқин ва доимо халажойга яқин жойларда қазилади, бундай ҳолда, шубҳасиз, ифлос оқимлар ернинг тагидан йўл топиб, қудуқ сувига аралашиб кетади ва ичганимизда ундаги микроблар бизга ўтади.

Иккинчидан, зарарли микроблар пашша ва чивинлар орқали бизга юқадилар. Пашша ва чивин микроб ташувчилардир. Микробли сувларга қўниб, уларни ўзларига ёпиштириб, биз еяётган таомлар, идишларга қўниб бизга ўтказадилар. Ҳашаротларнинг чақиши орқали ҳам микроблар баданга, ундан қонга ўтади. Шунинг учун баъзи табиблар бир халқнинг саломатлик даражаси у ичаётган сувининг тозалик даражасига боғлиқ, дейдилар. Бир мамлакат суви қанчалик ифлос бўлса, у ердаги аҳолининг соғлиғи ҳам яхши бўлмайди.

Масъала жуда қизиқ бўлди-ку! Агар сув ичмасак, нима ичамиз?! Бу масъала Оврўпа мамлакатларида шов-шувга сабаб бўлган. Фаранг олимлари, табиблари бунинг олдини олиш учун роса ҳаракат қилиб, одамлар микробсиз сув ичишлари учун бир қанча ҳайратомуз машиналар ишлаб чиқдилар, лекин уларнинг ҳеч бири батамом фойда бермади. Энг яхши ва фойдали чора шуки, ичадиган сувимизни яхшилаб қайнатиб, бир тоза идишга солиб, ўзимизга керагини истеъмол қилишликдир.

Мумкин қадар ҳовуз ва ариқларимизни ифлосликлардан сақлайлик. Ислом дини ҳам сувларни муҳофаза қилишга фармон беради. Бу хусусда Имом Бухорий ва Имом Муслимлардан кўплаб ҳадислар келган.

«Уйқунгиздан тургач, қўлингизни уч марта ювмай туриб идишга сув солманг, зеро, ухлаганингизда қўлингизнинг қаерда тунаганини билмайсиз».

«Турган сувга қўлингизни ювиб уни ифлос қилманг».

Тупроқ. Микробларнинг яна бир яшаш жойи тупроқ. Нега ҳам бўлмасин, қачонки, ҳамма ҳайвонларнинг чиқиндилари ва одамларнинг сийдигу ахлатлари тупроққа тушса. Ҳамма махлуқларнинг мурдаси ҳам ерда ётади. Булар вақт ўтиши билан ҳавонинг ҳароратига қараб, чириб- бижғиб атрофга минг хил зарарли микробларни тарқатадилар. Бу микроблар тупроқдан одамга қандай ўтади? Аввало, юқорида айтганимиздек, чивин, пашшалар орқали, кейин сув орқали. Сув қайнатилса (ундан микроблар) ўтмайди. Учинчидан, ҳаво орқали ўгади.

Ер юзидаги мавжуд микроблар шамол ва чанг-ғубор билан ердан кўтарилиб, ҳавода жавлон уриб, ҳаводан бир неча йўллар орқали бизга кўчади. Аввало, таомимизга, хусусан, мева-чевага қўнади, шунинг учун уларни ювиб ейиш керак. Тўртинчидан, нафас олишимиз билан ичимизга кириб, бирор-бир ички аъзоларимизда ўрнашиб олади. Бунинг чораси шаҳар кўчаларини покиза сақлаб, ҳавосини тоза тутиш керак. Фаранг ва Русиядаги кенг ва озода кўчаларни кўриб, ҳайрон қолиб лабингизни тишларсиз, уларнинг ҳеч бири кўзбўямачилик учун эмас, балки ҳукуматлари бунинг учун тўғри, зарур қонун тайинлаганлар.

Бахтга қарши бизнинг кўчаларимиз ифлослиги бизда шундай нафрат уйғотадики, тасвирда ожизмиз. Ваҳоланки, шаҳарларнинг тоза ва озодалиги ҳар бир миллат ҳаёти учун муҳимдир. Дини ислом кўчаларни тоза тутишга амр этган!

«Кўчаларингизни тоза сақланг, зеро яҳудларнинг кўчалари ифлосдир».

«Масжидларингизни паст қилиб, шаҳарларингизни эса баланд қилиб қуринглар».

«Аллоҳ таййиб ва покдир. Карим ва кечирувчидир, (У) покизалик ва карамни хуш кўради. Бас, ҳовлиларингизни тоза сақланг, яҳудларга ўхшаманг».

«Йўлда ётган шохни олиб ташлаган одамдан Аллоҳ хушнуд бўлиб, гуноҳларини афв этади».

«Мусулмонларга ранж етказган нарсани уларнинг йўлидан узоқ қил».

Барчага маълумки, ёзнинг уч ойида шаҳримиздаги кўпчилик одамлар касал бўладилар. Бу бечораларнинг кўпчилигига йигирма-ўттизта ришта чиқиб, бошдан оёқларигача қон ва йирингга ғарқ бўлиб юрадилар.

Ҳар бир хонадонда тўрт-бешта одам 30—40 кунлаб иситмалаб ётадилар. Кўпинча, бир хонадон аҳлининг ҳаммаси касал бўлади. Бу ҳолатларни яшириб, инкор этиб бўлмайди. Биласизки, шаҳримиздаги кўпчилик савдогарлар ҳар йили тижорат учун Русия тарафга кетиб, маълум муддат яшаб келадилар. Марҳамат қилиб, шуларнинг олдига бориб сўранг-чи, мазкур касалликлар Русияда ҳам бормикан? Албатга, сизга «йўқ» деб жавоб берадвдар. Тўғри, у мамлакатдагилар ҳам гоҳ касал бўладилар, лекин дарҳол ҳозиқ²⁴⁶ табибларга бориб даволанадилар.

Ана энди бир нозик масъалага келдик, сиздан сўрасак, бизнинг мамлакатимиз ва Русиядаги бу фарқ қаердан, сабаби нима? Нега энди бизнинг миллат заҳмату дард чекса, бошқалар роҳатда соғлом юрадилар? Албатта, сиз «Худонинг иши» дейсиз.

Офарин сизга, офарин! Зотан, бундан бошқа жавоб беролмайсиз-да. Аллоҳни назарингизда ғайб кўриб, уятсизларча ҳар бир гуноҳни унга ҳавола қиласиз? Сиз бемор бўлсангиз Аллоҳдан, мазлум бўлсангиз Аллоҳдан, фақир бўлсангиз Аллоҳдан, мусибат кўрсангиз ҳам Аллоҳдан. Азбаройи Худо… унда сизга нима қолади? Сизнинг ҳам бу дунёда бирор вазифангиз борми ё йўқми! Аллоҳ сизга бўйин томирингиздан ҳам яқин туради-я, унга бўҳтон қилманг… Чунки «Аллоҳ шаънига ёлғон тўқийдиган кимсалар ҳеч нажот топмаслар», — дейилган Қуръони каримда²⁴⁷.

Бугунги кунда бошимизга тушган ва тушаётган бадбахтликларнинг ҳаммаси шум амалларимиздандир, Аллоҳ бандасининг ҳақига зулм қилмайди.

Аҳли аёл. Мутаммима фазилатларнинг учинчи гуруҳи аҳли аёл бўлишини талаб қилади, биз ушбу рисоламизнинг иккинчи қисмида бу ҳақда узоқ гапирдик.

(давоми бор)

246.Ҳозиқ — билимдон.
247.Куръони карим, Нахл сураси, 116-оят.