ТОПШИРИҚ БЎЙИЧА ОТУВ

30-йилларнинг бошида Ўзбекистондан Украинага бадарға қилинган деҳқонларнинг деярли ҳаммаси оламдан ўтиб кетдилар. Ҳозир фақат уларнинг фарзандлари қолган. Бу кишилар ҳам кўп эмас. Сургун азоблари, қаҳатчилик, уруш даврининг қийинчиликлари уларнинг болалигини барбод қилиб, очилмайин сўлдирди, кўплари дунёдан жуда эрта кўз юмиб кетдилар. Ҳозир ҳаёт бўлганлари билан суҳбатлашсангиз, ўзга юртда ўзларига мураббийлик қилган — хат-саводларини чиқарган, ҳаёт сабоғини берган устозларини миннатдорчилик билан эслайдилар. Булар Амириллахон ва Абдулҳамид Амирсаидов, Жонти Исмоилов, Худойберган Иброҳимов, Иброҳимжон Каримов ва бошқалардир.

Абдулҳамид Амирсаидов Херсон вилоятининг Скадовск тумани 1-пахтачилик совхозининг VI бўлимида ўзбек болалари учун 6-тўлиқсиз ўрта мактабни ташкил этган.

Жонти Исмоилов ва Худойберган Иброҳимов Каховка тумани Новая Маячка қишлоғидаги болалар уйи қошидаги 8-миллий тўлиқсиз ўрта мактабда ўқитувчилик қилишган.

Иброҳимжон Каримов эса Херсон вилоятининг Скадовск, Каховка, Голая Пристань туманлари бўйича маориф инспектори ҳамда Каховка туманининг Сергеевка қишлоғидаги ўрта мактабнинг директори бўлган.

Ака-ука Амирсаидовлар Тошкент вилоятининг Қорасув қишлоғида (ҳозир бу ер Тошкент шаҳрига-қарайди) ўзига тўқ оилада туғилиб ўсишган. Қулоқ қилинганларида ака-укаларнинг каттаси 35-36 ёшларда, кичиги 28-29 ёшларда бўлишган.

Амириллахон 1917 йилдаги инқилобга қадар рус-тузем мактабини, кейин гимназияни ва реал билим юртини, сўнгра Москвадаги молия институтини (ҳозирги Плеханов номидаги халқ хўжалиги институти) аъло баҳолар билан битирган. Ўша даврда Москвадаги бу олий ўқув юртини аъло баҳоларда битирган талабалар Германия ва Франциядаги академияларга ўқишга юборилар эди. Амириллахон шундай талабалар рўйхатига киритилади. Лекин ҳар икки давлатдан ҳам бундай таклиф келмайди: биринчи жаҳон уруши бошланиб кетади, ундан кейин инқилоб бўлади.

Банкир бўлишни ният қилган Амириллахон чет элда ўқиш орзуси ушалмаганидан хафа бўлиб, юртига қайтади. Дастлабки даврда бу ерда ҳам иши юришмайди. Сабаби, Туркистонда ҳокимият большевиклар қўлига ўтиб, бой зоти борки, уни таъқиб қилиш бошланганди.

Инқилобгача Россия олий ўқув юртларини битирганлик ҳақидаги дипломларда талабанинг авлод-аждодлари тўғрисида ҳам батафсил маълумот бўларди. Амириллахон эса ота томонидан Қўқон хони Худоёрхонга, она томонидан Бухоро амири Саид Олимхонга авлод эди. Шу боис, у большевиклар таъқибидан қўрқиб, дипломини ёқиб юборади ва Тошкент тиббиёт институтига кириб ўқий бошлайди. Аммо бу олий ўқув юртини битиролмайди, чунки Амириллахонни Файзулла Хўжаев яхши биларди. Ўзбекистон пойтахти Тошкентга кўчиб келгач, уни ўз соҳаси бўйича ишга таклиф қиладилар. Амириллахон Амирсаидов республика банки бошқарувчиси бўлиб ишлай бошлайди.

Абдулҳамид Амирсаидов Тошкентда Мунаввар Қори ташкил этган «Намуна» мактабини битирган, Украинага сургун қилинмасдан аввал Тошкентдаги мактаблардан бирида бир неча йил муаллим бўлиб ишлаган малакали педагог эди.

1930 йилдаги қулоқлаштиришда Абдулҳамидни қулоқлар рўйхатига киритишади. Акаси уни ҳимоя қилади. Ўртада жанжалли вазият юзага келиб, кавла-кавла бошланади, ака-укаларнинг иккиси ҳам қулоқ қилинади.

Абдулҳамид Амирсаидов Скадовск туманининг 1-пахтачилик совхози IV бўлимидаги 6-тўлиқсиз ўрта мактабнинг ташкилотчиси бўлди.

Мактабда ўқув ишлари йўлга қўйилиб, болалар юқори синфларга ўтгач, уларга чет тиллардан дарс берадиган муаллим зарур бўлади. Бу пайтда эса муаллимлар етишмас эди. Шунда совхозда бухгалтер бўлиб ишлаётган Амириллахон акали мактабга ишга таклиф қилишади. У немис тилини яхши биларди. Бундан ташқари, бу одамда туғма педагоглик қобилияти ҳам бор эди.

Амириллахон ака мактабга келганидан кейин ўқув-тарбия ишлари янада жонланиб кетади. У болаларга чет тили ва математикадан дарс бера бошлайди.

Раҳимжон Ёқубжонов бизга Скадовскдаги 6-мактабнинг 7-синфини 1937 йилда битирган ёшларнинг виньеткасини кўрсатиб, улар ҳақида гапириб берди. Ака-ука Амирсаидовларга шогирд бўлган бу ёшларнинг деярли Ҳаммаси олий маълумотли бўлиб, ҳаётдан ўз ўринларини топишган экан.

Раҳимжон аканинг айтишича, анниқса, Амириллахон ака катта билим ва заковат соҳиби бўлган инсон эди. Пушкин ва Лермонтовнинг бутун-бутун поэмаларнни ёд айтиб берарди. Афсуски, бу ажойиб инсонларнинг кейинги ҳаёти ҳам ачинарли бўлди.

Алиназар Эгамназаров

facebook.com