“Ёвузлик гуллари” китобидан
Таржима, шарҳ ва аслият

Биринчи бўлим: ТУШКУНЛИК ВА ИДЕАЛ

I. ШУКРОНА
Қачонки низоми ила Тангрининг
Келганда шоир бу файзсиз дунёга
Шаккок сўзлар билан онаси унинг
Муштумин тугиб арз қилди Худога.
– Оҳ, бу касофатни боққандан кўра,
Туғсам бўлмасмиди заҳарли илон!
Лаънат ўша тунги оний лаззатга
Сийлаган мени шу ҳомила билан!
Аёллар ичидан танладинг мени,
Ношод эри ундан жиркансин, дебон,
Итқита билмасман бу зумрашани
Ишқий мактуб каби ўтга беомон.
Мени банди этган нафратинг йўллай
Қаҳрингнинг лаънати асбоби узра
Яъни, бу ниҳолни шундай эзғилай
Чиқара билмасин куртак ҳам сира!”
Англамай қисматга не битмиш Қадар
Нафрати кўпигин ютар у пурғам –
Жинояткор она учун ҳозирлар
Жаҳаннам тубида абадий гулхан.
Ўкситилган гўдак ризқини албат
Қуёш берар, бошин силар малаклар.
Не ичса, туюлар унга бол, шарбат,
Не еса, жаннатий лаззат у топар.
Шамол-ла ўйнар у, булут – суҳбатдош,
Маст бўлар куйлаб Хоч йўлига кириб,
Зиёратда унга Руҳуллоҳ йўлдош –
Йиғлар У қушдай ҳур, шўхлигин кўриб.
У севган эл унга ҳадик-ла боқар,
Лек уни кўришса беозор, сокин,
Изларлар, қани, ким унга тош отар,
Синайдилар унда ваҳшийликларин.
Тупуриб, булғарлар улар сепиб кул –
Оғзидаги ризқи – нону шаробга,
У не тутса – топтар мунофиқ бу эл,
Ким унга эргашса, солар азобга.
Оламга жар солар унинг хотини:
“Бўлсин деб у ҳусним асири мудом
Кўҳна маъбудларнинг тутай касбини,
Улардек ўзимга берай зеб, оро;
Мушку анбар, эту шароб этиб нўш,
Уни тиз чўктириб айласам тутқун,
Қалбини илоҳий ишқдан этиб бўш,
Ошиқ бу юракни забт этсам буткул.
Зериксам куфрона бу эрмаклардан
Нозик қўлларимни эгнига қўйиб,
Ҳарпияникидек тирноқларим-ла
Қалбигача кира билурман ўйиб.
Қушчадай кўксида потирлаб турган
Қип-қизил юрагин олурман ёриб
Ва нафсим итини этишчун хурсанд
Олдига отурман тупроққа қориб!”
Муҳташам Тахт кўкда кўриб кўзлари,
Шоир қўлларин ҳам чўзар кўк томон,
Ёвуз эл юзида ғазаб изларин
Соф ақли ёғдуси этади ниҳон:
– “О Тангрим, азобинг учун сенга ҳамд,
Нопок қалбимизчун илоҳий малҳам,
У асли энг афзал, энг тоза неъмат,
Мардларга валоят этгувчи инъом!
Билурман, Шоирга жой этдинг тайин –
Валийлар сафидан ўрин олгай у,
Фаришталар хайли силсиласининг
Илоҳий базмида мангу қолгай у.
Билурман, азобинг – олий бир мақом,
Унда на йиқилиш, дўзах хавфи бор.
Тиканли гулчамбар – тожим у билан
Безай – то бошда тож бўлсин барқарор”.
Кўҳна Палмиранинг бор ганжи бироқ,
Ёқуту забаржад, дуру гавҳари
Азоб-ла безалган бу тожга – порлоқ –
Тенглаша олурму уларнинг бари.
Зеро у ясалган азалий нурнинг
Муқаддас ўчоғи ёғдуларидан,
Ки башар кўзлари хира ва нурсиз
Бир ойна кабидир унинг олдида.

ШАРҲ
Мазкур шеър таҳлилига ўтишдан олдин “Тушкунлик ва идеал” бўлими ҳақида тўхталмоқчиман. “Ёвузлик гуллари” китоби ўзига хос қурилишга эга, Бодлер учун рақамлар ҳам мистик аҳамиятга эга бўлган, шу боис ҳар бир шеър рим рақамлари билан рақамлаб чиқилган, 1857 йилги илк нашрда китобга шоир (муқаддимадан ташқари) роппа-роса 100 та шеър киритган (100 – бу шоир наздида тугаллик рамзи). “Ёвузлик гуллари”ни шунчаки шеърлар тўплами эмас, шоир илгари сурган ягона ғоя турли қирраларини очиб берувчи шеърлардан иборат яхлит асар, десак тўғрироқ бўлади. Китоб муқаддима, олти бўлимдан иборат, биринчи бўлим: “Spleen et idéal”, яъни “Тушкунлик ва идеал” деб номланади.

Аввало “spleen” ҳақида: бу сўз аслида французча эмас, инглизча бўлиб, биринчи маъноси – “қора ўт” ёки “талоқ”; иккинчи маъноси – “чуқур руҳий тушкунлик”, “меланхолия”. Чуқурроқ тадқиқ этилса, бу сўз аслида инглизча ҳам эмас, юнонча эканлиги ва эрамиздан олдин яшаб ўтган тиббиёт отаси Ҳиппократ уни қўллагани аён бўлади. Ҳиппократга кўра, ошқозон остида жойлашган бу аъзо ўзидан қора ўт, яъни қора суюқлик (савдо – тўрт хилтдан бири) ишлаб чиқаради. Агар талоқ ҳаддан ташқари кўп суюқлик чиқарса, бу киши кайфиятига таъсир қилади ва чуқур руҳий тушкунлик, меланхолияга сабаб бўлади (Ҳозирги медицина қора ўт ва тушкунлик ўртасидаги боғлиқликни рад этади). Ҳиппократ асарларини таржима қилиш орқали бу тушунча Шарққа ҳам ўтган. Ибн Сино ва бошқа алломалар бу аъзо ва суюқликни арабча сўз билан “савдо” деб аташган. Арабча “савдо” (музаккар “асвад”) сўзи – “қора” деган маъно билдириб, қора ўт ва ундан ажраладиган суюқлик ҳам “савдо” (سَوْدَاءُ) дейилган.

Шунингдек, Ҳиппократнинг инсон кайфияти ҳақидаги назариясига кўра, “тушкунлик”, “меланхолия” ҳам ўтмишда “савдо” дейилган. “Савдо” – “сувайдо” (سُوَيْداءُ) шаклида ҳам ишлатилган ва “сувайдо” ҳам луғатда “қора ўт”, “меланхолия” маъноларини билдиради (Аммо бу сўзнинг “сотув” маъносидаги форсча “савдо”га алоқаси йўқ, улар шаклдош холос). Машраб ёзади:
“Тушди савдойи муҳаббат бошима,
Ор этар мардум келурға қошима”.
Жуда қаттиқ тушкунлик, депрессияга тушган кишига нисбатан “савдойи”, дейилади. Хуллас, бодлерона “spleen” ва тилимиздаги “савдо” аслида бир ўзакдан ўсиб чиққан ва бир маънога эга сўзлардир. Шу боис “spleen” ни ўзбекчага “савдо” деб ўгирса, аслиятга айнан мос бўлар эди. Бироқ “савдо” бироз архаиклашгани боис, бугунги ўқувчига тушунарлироқ бўлиши учун, биз “spleen” ўрнида соф ўзбекча “тушкунлик” сўзини қўллаймиз.

“Идеал” (“idéal”) сўзи, маълумки, “идея” (яъни “ғоя”) ўзагидан ясалган. Қадимги юнон файласуфи Афлотунга кўра, бу дунё ҳақиқий дунё бўлмиш – “ғоялар олами”нинг акси, тажаллийсидир. Аслида, тасаввуфдаги ваҳдатул-вужуд таълимоти замирида ҳам, мутахассисларга кўра, неоплатонизм ғоялари ётади. Кўпгина қадимги ботиний (эзотерик) таълимотларга кўра, аввал “ғоя” (“logos”) мавжуд эди. Тасаввуфда ҳам Қуръони Каримнинг “Ё Син” сураси 82-оятига асосан Аллоҳ ниманики яратишни ирода этса, “бўл” деб айтиши ва унинг яралиши (“кун фа йакун” – “كُن فَيَكُونُ”), аввал “амр олами” мавжудлиги айтилади. Шунга кўра, Бодлер мистикасини тасаввуф билан ҳам солиштириб кўриш мумкин. Яъни, Бодлердаги “spleen” – “савдо”, “савдойилик”, “чуқур тушкунлик” тасаввуфдаги “жунун”га яқин, “idéal” – “ҳақиқат”. Бодлерда ҳам “идеал”га элтувчи восита – ишқ ва ҳоказо.

Асарда “Тушкунлик ва идеал” бўлими муҳим аҳамиятга эга, у китобнинг ҳажман учдан икки қисмини ташкил этади. Бу борадаги мулоҳазаларимизни кейинги шарҳларда ҳам давом эттирамиз. Энди эса мазкур бўлимдаги биринчи рақамли шеър – “Шукрона” (“Bénédiction”) таҳлилига ўтамиз (Ундан олдинги “Ўқувчига” (“Au lecteur”) шеъри муқаддима ўрнида бўлиб, рақамланмаган).
Шеърнинг қофияланиши: АБАБ, ВГВГ ва ҳк. (“Ўқувчига” шеъри қофияланиши: АББА, ВГГВ …). Тўғри, кейинги даврларда француз шеърияти қофиядан воз кечган, аммо Бодлергача шеъриятда қофия, ҳижо, бадиийлик санъатларига риоя қилинган.

“Қачонки низоми ила Тангрининг
Келганда шоир бу файзсиз дунёга
Шаккок сўзлар билан онаси унинг
Муштумин тугиб арз қилди Худога”.

Шеър қаҳрамони – Шоир. Биринчи сатрдаёқ унинг бу дунёга Яратганнинг низоми билан (“par un décret des puissances suprêmes”) келганлиги таъкидланяпти. Яъни, унинг туғилиши ота ёки онасининг эмас, Яратганнинг иродаси, режаси. Бироқ она ана шу қазойи илоҳийга шак келтиряпти. Бодлер онанинг Худога қарата айтган сўзларини – “шаккок сўзлар” (“blasphèmes”) деб атайди.

– “Оҳ, бу касофатни боққандан кўра,
Туғсам бўлмасмиди заҳарли илон!
Лаънат ўша тунги оний лаззатга
Сийлаган мени шу ҳомила билан!
Аёллар ичидан танладинг мени,
Ношод эри ундан жиркансин, дебон,
Итқита билмасман бу зумрашани
Ишқий мактуб каби ўтга беомон.
Мени банди этган нафратинг йўллай

Қаҳрингнинг лаънати асбоби узра
Яъни, бу ниҳолни шундай эзғилай
Чиқара билмасин куртак ҳам сира!”

Она ўз фарзандини “Яратган иродаси” эмас, “тунги оний лаззат” учун берилган жазо сифатида қабул қилади (“Maudite soit la nuit aux plaisirs éphémères Où mon ventre a conçu mon expiation”). Онанинг сўзларидан фарзанд туғилишидан унинг эри, яъни ота ҳам хурсанд эмасдай. Фарзандни ишқий мактуб (“un billet d’amour”) каби ўтга ташлашга ҳам журъат этолмайди. Айни пайтда, она бу ҳолати учун Яратган нафратини ҳам сезиб турибди, бироқ уни эрининг ундан жирканиши кўпроқ ташвишга солади (“Pour être le dégoût de mon triste mari”). Агар фарзанд – унга берилган жазо, Яратганнинг қаҳри бўлса, Яратганнинг нафратини она Унинг қаҳри устига йўлламоқчи, яъни боладан воз кечмоқчи, уни бир ниҳолдай эзғилаб, куртак чиқаришига ҳам монеълик қилмоқчи (“Qu’il ne pourra pousser ses boutons empestés!”).

Юқорида биз “Ёвузлик гуллари” яхлит бир асар эканлигини айтдик, шунга кўра, муқаддима бўлмиш “Ўқувчига” шеърида Бодлер иллатлар, зерикиш, бу дунёнинг мунофиқлиги ҳақида сўзласа, биринчи рақамли шеър – “Шукрона” шоирнинг туғилиши билан бошланади, яъни шоир шундай иллатларга кўмилган дунёга келди.
Шеърдаги она образининг яратилишида Бодлернинг ўз онаси билан муносабати ҳам қисман туртки бўлган бўлиши мумкин. Кўпроқ муҳтожлик сабаб шоирнинг ёш онаси илк бор турмушга чиққанида унинг отаси 60 ёшдан ошган эди. Шоир 6 ёшга кирганда отаси вафот этди. Бир йилдан кейин она генерал Ўпик (Aupick) ка иккинчи турмушга чиқди ва ҳақиқий муҳаббатини иккинчи турмушидан топди, унгача отадан етим қолган ўғилни боқиш ёлғиз она зиммасида эди. Эҳтимол, шу оғир паллада гўдакнинг ўксик қалбини ранжитган ҳодисалар бўлган бўлиши мумкин. Ҳар ҳолда, табиатан таъсирчан шоирнинг гўдак қалби кичик нарсаларни ҳам ўшанда муболаға билан қабул қилган бўлиши табиий. Шеърнинг давомини ўқиймиз:
“Англамай қисматга не битмиш Қадар
Нафрати кўпигин ютар у пурғам –

Жинояткор она учун ҳозирлар
Жаҳаннам тубида абадий гулхан”.
Мазкур бандда мистик оҳанг янада кучаяди, она образи шеърда “қазойи Қадарда битилган ёзувни тушунмайдиган” (“ne comprenant pas les desseins éternels”), худбинлик, нафс ботқоғига ботиб, қалби нафратга тўлган шахс рамзи. У бу билан жинояткор она, яъни ўзи учун Жаҳаннам тубида (“au fond de la Géhenne”) абадий гулхан ҳозирламоқда, деб ҳукм чиқаради шоир.

Лекин она барибир Яратган ҳукмини ўзгартиролмайди, яъни “ниҳолни эзғилаб” ташлолмайди:
“Ўкситилган гўдак ризқини албат
Қуёш берар, бошин силар малаклар.
Не ичса, туюлар унга бол, шарбат,
Не еса, жаннатий лаззат у топар”.
Гўдакка “кўринмас бир фаришта ғамхўрлик қилади” (“sous la tutelle invisible d’un Ange”), у Қуёшдан озиқланади. Кейинги икки мисрада, аслиятда: “у нимаики ичса ёки нимаики еса Олимп ўлмас худолари емак ва ичимликлари бўлмиш – амброзия ва нектар мазасини топади”, дейилган (Et dans tout ce qu’il boit et dans tout ce qu’il mange Retrouve l’ambroisie et le nectar vermeil).
“Шамол-ла ўйнар у, булут – суҳбатдош,
Маст бўлар куйлаб Хоч йўлига кириб,
Зиёратда унга Руҳуллоҳ йўлдош –
Йиғлар У қушдай ҳур, шўхлигин кўриб”.
Ушбу банд аслиятида: “хоч йўли” (“chemin de la croix”), “Руҳ” (“l’Esprit”), “зиёрат”, яъни “католик насронийларининг ҳаж сафари” (“pélerinage”) каби диний иборалар ишлатилган ва мазкур бандни англаш учун уларни тушуниш муҳим. Католик насронийлари ақидасига кўра, “хоч йўли” (“chemin de la croix”) деганда Исо алайҳиссаломнинг ўлими олдидан ўзи чормих этиладиган хочни ўз елкасида қатл майдонигача кўтариб ўтган йўл, масофа кўзда тутилади. Унинг бошига тиканли гулчамбар тақиб қўйилади, йўл йўлакай у уч марта йиқилади, бу ҳақда қуйида яна тўхталамиз. Ислом оламида Исо а.с.ни “масиҳ”, “руҳуллоҳ” ҳам дейишади.

Насронийлар учун Исо а.с.нинг ўлими олдидан бир ҳафта, етти кун давомида чексиз азобларга дучор этилиши – “Исо мусибатлари” (“Passion du Christ”, русча: “Страсти Христовы”) деб номланиб, насронийлар ўзларининг ҳаж сафарларида Қуддусдаги мазкур воқеалар содир этилган жойларни зиёрат қилишади. Шеърда ҳам ана шу воқеаларга ишора этиляпди. Мазкур бандни мутлақо рамзий маънода тушуниш керак. Яъни, гўдакнинг бу нопок дунё билан мутлақо алоқаси йўқ, у шамол билан ўйнайди, булутлар билан сўзлашади. “Хоч йўли” – бу мислсиз мусибат тимсоли. Яъни, у мислсиз мусибатдан сархуш бир руҳий ҳолатга тушиб, гўёки унинг руҳи куйлайди. “Зиёрат” ҳам рамзий маънода, яъни Исо алайҳиссалом азобланган қадамжойларни зиёрат этиш эмас, балки ўша азобларнинг ўзини қайта бошдан кечириш, бевосита Исо мусибатларини зиёрат этиш. Бу зиёратда уни Руҳуллоҳ ((“l’Esprit”), насронийлар наздида Худо – Исо алайҳиссаломнинг ўзи кузатиб туради, гўдак (бу азобларга, дунёдан, жамиятдан, одамлардан унга етказилаётган бу озорларга қарамасдан) ўрмон қушидай (“comme un oiseau des bois”) ҳур, хурсандлигини кўриб Руҳуллоҳ ҳатто кўзига ёш олади (“pleure de le voir gai”).

Навбатдаги банд:
“У севган эл унга ҳадик-ла боқар,
Лек уни кўришса беозор, сокин,
Изларлар, қани, ким унга тош отар,
Синайдилар унда ваҳшийликларин”.

У ҳаммани севишга тайёр, аммо одамлар унга ҳадик, қўрқув билан қарашади, уни беозор, сокин кўришса, унга туҳмат қилувчи одам қидиришади, ваҳшийликларини унда синаб кўришади. Бу манзара Исо а.с.нинг яҳудийлар томонидан ҳурланиши тамсилидир.

“Тупуриб, булғарлар улар сепиб кул –
Оғзидаги ризқи – нону шаробга,
У не тутса – топтар мунофиқ бу эл,
Ким унга эргашса, солар азобга”.
Нон ва шароб (“le pain et le vin”), насронийларга кўра, Исо алайҳиссалом чормих қилинишидан олдин истеъмол қилган охирги емак (Шу боис насронийларнинг диний маросимларида нон ва шароб истеъмол қилинади). Кўриниб турибдики, Бодлер ўз лирик қаҳрамони – Шоирни Исо алайҳиссалом тимсоли воситасида чизар экан, бу орқали универсал рамз яратишга ҳаракат қиладики, бу рамз бизга жамият ва инсонни турли қирралардан тадқиқ этиш имконини беради. Адабиётда Исо тимсоли орқали образ яратиш ҳолатини яна Ф.Достоевскийнинг “Телба” романидаги князь Мишкин сиймосида ҳам қўриш мумкин ёки Чингиз Айтматов “Қиёмат” романида пайғамбар Абдия тимсолида Авдий Каллистратов сиймосини яратади. Бу анъанани ҳам адабиётда Бодлер бошлаб берган дейиш мумкин.
Кейинги бандда яна бир салбий образ кириб келади: бу – шоирнинг аёли. Шоир туғилишдан тана-дашномга учради, болалиги азоб билан ўтди, умри давомида одамлар унга маломат тошлари отиб келди, лекин у ғазабнок бу элни севди, буларнинг бари аслида Исо алайҳиссалом босиб ўтган йўл, гўёки улар лирик қаҳрамон – Шоир тақдирида қайтариляпти. Шоирнинг хотини образи – кўпроқ унинг илоҳиётга бурканган қалбини ишғол этишга чоғланган баднафс, ўзига зеб берган дунё рамзи, десак тўғри бўлади:

“Оламга жар солар унинг хотини:
“Бўлсин деб у ҳусним асири мудом
Кўҳна маъбудларнинг тутай касбини,
Улардек ўзимга берай зеб, оро;”

Бу сатрлар бизга суфиёна тимсолларни ҳам эслатади. Биринчи галда, бу кечинмалар албатта Бодлернинг ўзи бошдан кечирган воқеалари асосида англаган ҳикматлари, иккинчидан, ўша пайтларда Европада урф бўлган ҳерметизм каби ботиний таълимотлар, насронийлар мистицизми таъсири ҳам бор. Шунингдек, аёл “кўҳна маъбудлар касбини тутиб, ўзимга оро берай” (“Je ferai le métier des idoles antiques…”), дейди. “Кўҳна маъбудлар” деганда яккахудоликдан олдинги кўпхудолилик даври ҳам кўзда тутиляпти. Тасаввуфда бўлгани каби насронийларнинг мистицизмида ҳам дунёга руҳий камолот йўлидаги бир тўсиқ деб қараш, таркидунёчилик кабилар мавжуд. (Бу образни яратишда Бодлернинг биринчи аёли – қорамағиз ҳаитилик Жанна Дувал (Jeanne Duval) нинг таъсири бўлганми-йўқми, бу бизга қоронғу, чунки шеър 1840 йили ёзилган бўлиши мумкин, Бодлернинг Жанна Дувал билан муносабатлари 1842 йилдан бошланган.)

“Мушку анбар, эту шароб этиб нўш,
Уни тиз чўктириб айласам тутқун,
Қалбини илоҳий ишқдан этиб бўш,
Ошиқ бу юракни забт этсам буткул.
Зериксам куфрона бу эрмаклардан
Нозик қўлларимни эгнига қўйиб,
Ҳарпияникидек тирноқларим-ла
Қалбигача кира билурман ўйиб”.

Ҳарпия (“harpie”) – қадимги юнон мифологиясидаги ярим аёл, ярим қуш қиёфасидаги, яшин тезлигида пайдо бўлиб, болаларни ва одамларнинг жонини ўғирловчи даҳшатли махлуқ. Ўрта асрларда баднафслик, зиқналик, нопоклик рамзи. Аёл ўзига зеб бериб, шоирнинг юрагини ром этишни “куфрона эрмаклар” (“farces impies,”) деб атайди. “Бу эрмаклардан зериксам, нозик ва кучли қўлларимни унинг эгнига қўйиб, Ҳарпияникидек ўткир тирноқларим билан қушчадай потирлаб турган юрагини суғуриб оламан ва нафсимнинг итига ташлайман”, дейди аёл:

Қушчадай кўксида потирлаб турган
Қип-қизил юрагин олурман ёриб
Ва нафсим итини этишчун хурсанд
Олдига отурман тупроққа қориб!”

Китоб муқаддимаси – “Ўқувчига” шеърида Бодлер иллатларга тўла бу дунёни зерикишдан иборат этиб тасвирлайди. Унда бирон бир ёруғлик ҳақида гап йўқ. Аммо “Шукрона”да бир нур бор: бу қалби илоҳий ишққа тўла музтариб Шоир сиймоси. Дунё унинг оёғидан қанчалик тортишга ўринмасин, унинг қалби ишқ билан тўла, кўзлари кўкдан унга кўринаётган муҳташам тахтга тикилган, беихтиёр қўллари ҳам кўк томон чузилади ва унинг тиниқ идроки порлоқ ёғдуси дарғазаб элнинг барча кирдикорларини ундан яширади:

“Муҳташам Тахт кўкда кўриб кўзлари,
Шоир қўлларин ҳам чўзар кўк томон,
Ёвуз эл юзида ғазаб изларин
Соф ақли ёғдуси этади ниҳон:”

Кейинги бандларни шеърнинг авжи дейиш мумкин. Шоирнинг Яратганга муножоти. У Тангрига берган азоби учун шукрона айтади. Изтироб бу кирланган қалбни соғломлаштирувчи малҳам, кучли қалб соҳибларини валийликка тайёрловчи энг афзал ва тоза восита (“prépare les forts aux saintes voluptés”):

– “О Тангрим, азобинг учун сенга ҳамд,
Нопок қалбимизчун илоҳий малҳам,
У асли энг афзал, энг тоза неъмат,
Мардларга валоят этгувчи инъом!
Билурман, Шоирга жой этдинг тайин –
Валийлар сафидан ўрин олгай у,
Фаришталар хайли силсиласининг
Илоҳий базмида мангу қолгай у”.

Қуйидаги бандда эса Бодлер яна Исо алайҳиссаломнинг хоч йўлига ишора қилади. Юқорида айтиб ўтганимиздек, Исо хочни елкасида кўтариб бораркан, қатлгоҳга етгунча уч марта йиқилади, унинг бошига эса тиканли гулчамбар кийдиришади:

“Билурман, азобинг – олий бир мақом,
Унда на йиқилиш, дўзах хавфи бор.
Тиканли гулчамбар – тожим у билан
Безай – то бошда тож бўлсин барқарор”.

Демак, Тангридан келган азобни Исонинг тиканли гулчамбари каби бошда тож ўрнида кўриш керак, бу тожни яна азоб, риёзат билан безаш лозим. Бу шундай тожки, агар кўҳна Палмира шаҳрининг барча қимматбаҳо тошларини йиғса ҳам, тиниқликда ва порлоқликда азобдан тўқилган бу гулчамбарга тенг кела олмайди:

“Кўҳна Палмиранинг бор ганжи бироқ,
Ёқуту забаржад, дуру гавҳари
Азоб-ла безалган бу тожга – порлоқ –
Тенглаша олурму уларнинг бари”.

Чунки у азалий илоҳий нурнинг муқаддас ўчоғидан сизиб чиққан шуълалардан ясалган:

Зеро у ясалган азалий нурнинг
Муқаддас ўчоғи ёғдуларидан,
Ки башар кўзлари хира ва нурсиз
Бир ойна кабидир унинг олдида.

Ўлимга маҳкум тирик жон кўзлари эса, ўзларининг бутун муҳташамликлари билан, бу илоҳий нур олдида хира ва нурсиз бир ойна кабидир холос (“Et dont les yeux mortels, dans leur splendeur entière, Ne sont que des miroirs obscurcis et plaintifs!”). Бодлер айтмоқчи бўлган бу фикрни агар тасаввуф тилига табдил этсак, кўкдаги Муҳташам Тахтни кўра олувчи, хира ва нурсиз башар кўзларидан фарқли бу кўзни – басират кўзи дейиш мумкин.

*****

I. BÉNÉDICTION
Lorsque, par un décret des puissances suprêmes,
Le Poète apparaît en ce monde ennuyé,
Sa mère épouvantée et pleine de blasphèmes
Crispe ses poings vers Dieu qui la prend en pitié :
– « Ah ! que n’ai-je mis bas tout un nœud de vipères,
Plutôt que de nourrir cette dérision !
Maudite soit la nuit aux plaisirs éphémères
Où mon ventre a conçu mon expiation !
Puisque tu m’as choisie entre toutes les femmes
Pour être le dégoût de mon triste mari,
Et que je ne puis pas rejeter dans les flammes,
Comme un billet d’amour, ce monstre rabougri,
Je ferai rejaillir ta haine qui m’accable
Sur l’instrument maudit de tes méchancetés,
Et je tordrai si bien cet arbre misérable
Qu’il ne pourra pousser ses boutons empestés ! »
Elle ravale ainsi l’écume de sa haine,
Et, ne comprenant pas les desseins éternels,
Elle-même prépare au fond de la Géhenne
Les bûchers consacrés aux crimes maternels.
Pourtant, sous la tutelle invisible d’un Ange,
L’Enfant déshérité s’enivre de soleil,
Et dans tout ce qu’il boit et dans tout ce qu’il mange
Retrouve l’ambroisie et le nectar vermeil.
Il joue avec le vent, cause avec le nuage,
Et s’enivre en chantant du chemin de la croix ;
Et l’Esprit qui le suit dans son pélerinage
Pleure de le voir gai comme un oiseau des bois.
Tous ceux qu’il veut aimer l’observent avec crainte,
Ou bien, s’enhardissant de sa tranquillité,
Cherchent à qui saura lui tirer une plainte,
Et font sur lui l’essai de leur férocité.
Dans le pain et le vin destinés à sa bouche
Ils mêlent de la cendre avec d’impurs crachats ;
Avec hypocrisie ils jettent ce qu’il touche,
Et s’accusent d’avoir mis leurs pieds dans ses pas.
Sa femme va criant sur les places publiques :
« Puisqu’il me trouve belle et qu’il veut m’adorer,
Je ferai le métier des idoles antiques,
Et comme elles je veux me faire redorer ;
Et je me soûlerai de nard, d’encens, de myrrhe,
De génuflexions, de viandes et de vins,
Pour savoir si je puis dans un cœur qui m’admire
Usurper en riant les hommages divins !
Et quand je m’ennuierai de ces farces impies,
Je poserai sur lui ma frêle et forte main ;
Et mes ongles, pareils aux ongles des harpies,
Sauront jusqu’à son cœur se frayer un chemin.
Comme un tout jeune oiseau qui tremble et qui palpite,
J’arracherai ce cœur tout rouge de son sein,
Et, pour rassasier ma bête favorite,
Je le lui jeterai par terre avec dédain ! »
Vers le Ciel, où son œil voit un trône splendide,
Le Poète serein lève ses bras pieux,
Et les vastes éclairs de son esprit lucide
Lui dérobent l’aspect des peuples furieux :
— « Soyez béni, mon Dieu, qui donnez la souffrance
Comme un divin remède à nos impuretés,
Et comme la meilleure et la plus pure essence
Qui prépare les forts aux saintes voluptés !
Je sais que vous gardez une place au Poète
Dans les rangs bienheureux des saintes Légions,
Et que vous l’invitez à l’éternelle fête
Des Trônes, des Vertus, des Dominations.
Je sais que la douleur est la noblesse unique
Où ne mordront jamais la terre et les enfers,
Et qu’il faut pour tresser ma couronne mystique
Imposer tous les temps et tous les univers.
Mais les bijoux perdus de l’antique Palmyre,
Les métaux inconnus, les perles de la mer,
Montés par votre main, ne pourraient pas suffire
À ce beau diadème éblouissant et clair ;
Car il ne sera fait que de pure lumière,
Puisée au foyer saint des rayons primitifs,
Et dont les yeux mortels, dans leur splendeur entière,
Ne sont que des miroirs obscurcis et plaintifs ! »

Таржима ва шарҳ муаллифи Абдувоҳид ҲАЙИТ