Баҳодир ФАЙЗ

ЎЗБЕК МУХОЛИФАТИ ТАРИХИДАН ЛАВҲАЛАР

(11-қисм)

Ёзувчи Мамадали Махмудовнинг суд залидан ёзган мактуби

Бу хатни тўқсон тўққиз фоиз ёпиқ ҳолда, юзлаб қуролланган погонли, каскали кишилар қуршовида кечган суд залида ёздим. Унинг бир нусхасини бир амаллаб умр йўлдошим Муқаддас Махмудга бердим. Мақсадим: кўплаб нусхага кўчирилажак бу хатни Сизларга етказиш… Менга қасддан қилинган тўхмат-бўҳтонлару жабр-зулмларни шу қоғозда акс эттирдим…

1999 йил 19 феврал куни кеч соат олтиларда қора ниқоб кийган зўравонлар мени ўғирлаб кетишди.

Воқеа шундай юз берди: мен ‘’Тико”да маҳалламиз (Салар-1) дўконига борган эдим. Умр йўлдошим Муқаддас Махмуд ёнимда эди. Дўкондан чиқишим билан қора ниқоб кийганлар алланарса билан менинг бошимга уришди. Кейин мени судраб, буклаб машинага тиқишди. Умр йўлдошимнинг чинқириғи, маҳалладошларимнинг қий-чувлари қулоғимга чалиниб қолди. Бу ҳодиса яшин тезлигида кечди. Ойлар кечароқ билсам, ниқобдорлар ‘’Тико”мизни ҳам ўғирлаб кетишибди. Мени ўғирлашган соатнинг ўзида бу зўравонликни бутун маҳалла, сўнг Ўзбекистон, сўнг дунё билди…

Ҳар куни ‘’тоталитар тузим’’ деб ёмонлаётганимиз – СССР пайтида ҳам менга бундай ваҳшийлик қилинмаган.
Мустақиллик даврида миллий ёзувчини асоссиз равишда таҳқирлаш – зулмми, адолатсизликми, буни ўзларингиз баҳоларсизлар.

Мабодо, 16 феврал воқеасида менинг тариқча ҳам айбим бўлганда эди мен ўз уйимда бўлмас эдим… Менинг ҳам ўзимга яраша ақл-фаросатим бор… Бу пайтда мен, олти-етти ойдан бери, уйдан эшикка чиқмай китоб ёзаётган эдим.

Мадомики мендан гумон қилинса, мени қонун йўли билан чақирса бўлмасмиди? Қонунга қарши ким боряпти?

Ниқобдорлар менга қора ниқобни терс кийдиришганда, мен ҳушимга келдим. Улар мени уриб, сўкиб тагларига босиб олишди. Тағин ҳушимдан кетдим. Тошкентдан номаълум томонга тахминан 2-3 соатча (кейин сездим…) йўл босилгач, мени зулмат ичида уриб, тепиб, судраб, сўкиб, таҳқирлаб номаълум ертўлага олиб тушишди. Ниқобда ҳеч нарсани кўрмадим. Сездим. Фақат эшик яқинида саноғи йўқ ваҳший итларнинг ваҳший вовуллашларию ертўлада тарс-турсларни, аянчли инграшлару, дод-фарёдларни эшитдим.

Вужуд-вужудни ларзага солиб юрак-бағримни сил этувчи бу чинқириқ, инграш, йиғиларга одам боласи чиқай олмайди. Бу олис, овлоқ, номаълум ертўлада ҳар куни шундай…

Мени қўрқув босди, “ном-нишонсиз ўлдириб юборишади” деб ўйладим. Мен инграб юбордим. Тағин мени сўкиб, таҳқилаб, уриб тепишди. Менинг қўлларимни орқамга қайириб, кишанлашди. Мен қимирласам, кишан менинг қўлларимни баттар қисарди.

Кейин қанча кун, қанча тун кечди, мен билмадим, менинг қўлларимни кишандан ечишмади. Қишда тақир, заҳ ерда, ўттиз учта танга-танга тешикдан совуқ иззилаб кираётган бетон зиндонда бир ярим ойча бир ўзим юпун, ҳўл ва қонга беланган ҳолда ўлим билан олишиб ётдим…

Номаълум ертўлада мени юзида холи бор йигит сўроқ қилди. Унинг ёнида доим ниқоб кийган баҳайбат-баҳайбат уч палач тўппонча ва дубинкаларда турди. Сўроққа мени ниқобдорлар ниқобда, кишанда камерадан олиб чиқар, сўнг шу зайлда – ниқобда, кишанда судраб чалажон ҳолда олиб келар эди. .

Юзида холи бор кимса менга ўзини таништирмади.

У мени истаган онда ўлдириши, Ахмаджон Одиловдай қамоққа чиритиши, уй-жойимни ёқиши, бола-чақамни автоҳалокатга йўлиқтириши, уларга турли-туман тазйиқлар қилиши, менинг умр-йўлдошим билан икки қизим ҳам шу зиндонда экани, кўз олдимда зўрлашлари ва ўзига шундай ҳуқуқ берилганлиги ҳақида қайта-қайта таъкидлади.

Бундай ишларга олтин, пул аямаслигини айтди. Юзида холи борнинг буйруғи билан, айрим кечаларда балки унинг буйруғусиз ниқобдор уч палач (ниқобдорларга нисбатан палач сўзини юзида холи бор айтган) мени кўз кўриб, қулоқ эшитмаган усуллар билан қийнади. Дубинкаларда уравериб, тепавериб қонга белади. Менинг соғ ерим қолмади. Бутун баданим қорайиб, кўкариб, шишиб кетди. Қўл-оёқларимни куйдирди. Игнадан тирноқларим қорайиб, қўпорилиб кетди. Орқамга қўлларим кишанланган ҳолда мени соатлаб осиб қўйди. Менга аллақандай уколлар қилди. Аллақандай суюқликлар ичирди…

Мен юзлаб марта ҳушимдан кетдим, мени юзлаб марта ҳушимга келтирди.

Мен ҳушимдан кетган онларимда, қишда, совуқда менинг бошимга совуқ сувлар қуйди, бурнимга аллақандай сасиқ нарсаларни тиқди… мен ҳўл уст-бошим билан муз зиндонда ёлғиз ўзим тун-кунларни чидаб бўлмас азобда ўтказдим…

Менинг ҳар куним, ҳар туним қўлларим кишанланган ҳолда олис, овлоқ, номаълум ертўлада шундай қийноқ, азоб билан кечди. Мен бу қоғозда менга берилган мингдан бир азобни ёздим. Мен бунчалик ёвузликни бирон китобда ҳам ўқимаганман, бирон кинофилмда ҳам кўрмаганман.

Ўз ўлимимга рози бўлдим. Тинимсиз хўрлаш, таҳқирлаш, қийноқлардан ўлим енгил. Фақат бир нарсага – болаларимни кўрмай ўлаётганимга, ўлигимни ҳам уларга бермаслигига ачиндим.

Оғир қийноқлар сўнгида юзида холи бор кимсанинг буйруғи билан қип-ялонғоч қилиб ечинтиришди, сўнг ўлим стулига ўтқазишди. Сўнг қайтадан менинг қўл-оёқларимга кишан солишди ва ҳамма ёғимни чандиб боғлашди.

Мен ҳаёт билан видолашдим.

Болаларим, набираларим кўз олдимдан ўтди. Бундан менинг юрак-бағрим эзилиб қон бўлди. Оғир, тўхтовсиз хўрсиниқлар томоғимга тиқилди. Ҳаётдан ном-нишонсиз кетаётганимдан, жасадим кулга айланажагидан, бундан болаларим, набираларим, умр йўлдошим хабар топмаслигидан хўрлигим келди. Ўзимга-ўзим ачиндим.

Менга ўлим қопи кийдиришди. Палачлар менга 5 марта ўлим қопи кийдиришди. Кейин юзида холи бор кимса:

– Тошкентдан ‘’ҳозир ўлдирилмасин’’ деган буйруқ олдик, деди менга, энди сени ойлаб қийнаб ўлдирамиз ё айтганларимни ёзиб берасан. Яна мени тунлар, кунлар қийнашда давом этишди. Мен юролмай, ўтиролмай қолдим. Чала жон ётдим. Менинг оёқ-қўлларим яралардан шишиб, йиринглаб кетди. Туфлим оёғимга сиғмай қолди. Дубинкалар зарбидан пайпоқларимнинг тит-пити чиқиб кетди. Мени терговхонасига яланғоёқ ҳолда ўликдай судраб олиб борар, терговдан судраб олиб келар, юзимдан қора ниқобни, орқамга қайирилган қўлларимдан кишанни ечмас эди.

Хотиним билан қизаримни ўртага қўйишди…

Бу олис, овлоқ, номаълум, қўрқинчли ертўлада аёлларнинг оҳ-фарёдларига одам зоти чидолмас эди!

Сўнгсиз қийноқлардан сўнг ‘’истаганини ёзиб бераман, хотиним билан қизларимнинг ор-номусларини сақлаб қоламан, сўнг судда ҳақиқатни айтаман’’, деб ўйладим. Ва шундай қилдим. Шундай қилишга мажбур бўлдим.
Мажбур этишди!… Ҳатто ‘’16 февралда ҳамма ерни мен портлатдим’’, деб ёзиб бердим.

Шундан кейин мен кўчада юрган ҳар қандай бегуноҳ одамга ҳам мислсиз, даҳшатли қийноқлар билан ундан шундай ёздириб олишлари мумкинлигига ишондим.

16 феврал воқеасини ким қилган? Кимлар?

Бу асл ҳақиқат вақт кечароқ очилади. Албатта очилади…

Лекин бунда Муҳаммад Солиҳнинг қўли йўқ. Шоир одам, ўз миллатини ўзидан ҳам ортиқ севадиган одам бундай қилмайди. Мен Муҳаммад Солиҳни етарли билганимдан шундай дейишга журъат этдим…

Юзида холи бор менга шундай деди:

– Кўп одамларнинг ҳаётларини сақлаб қолишинг учун ҳам ёзасан, ҳали телевизорда ҳам чиқасан, кейин Муҳаммад Солиҳни ўлдириб келасан…

Айни шу гапларни менга уч марта айтди. Мен қандай одамларнинг ҳаётларини сақлаб қолишим керак эди? Бу менга қоронғу ҳам сирли эди.

Холи бор кимсадан буни сўрадим. У менга жавоб бериш ўрнига ўлимдай совуқ тикилди. Шундан кейин мен унга дедим:

– Мен қотил эмасман, ёзувчиман.

– Сен шаҳсан президентнинг назоратидасан… – деди юзида холи бор кимса, – сенинг ҳар қадаминг ўлчанган… Истаган пайтда сени ‘’ол’’ дейиши мумкин… Ёз!…

Юзида холи бор мендан ҳамма нарсани президент номига ёздириб олди.

Унга бундай эрк, чексиз ҳуқуқни ким берган, билмадим. Мени тўкиб ташлади, мен бутунлай соғлигимдан айрилдим. Мени халқаро холис экспертлар экспертиза қилишларини сўрайман. Мутлақо махфий равишда турли йўл, усул, найранглар билан, ёлғон, туҳмат, бўҳтонлар билан ўлдириб юборишлари, менинг оиламга турли-туман тазйиқлар қилишлари мумкин. Бу ҳақда айтишди ҳам…

Мени ва оиламни булар зулмидан ҳимоя этишларингизни сўрайман.

Мен Муҳаммад Солиҳ тўғрисида соҳта нарсалар ёзишга мажбур бўлганимдан кейин, Ўзбекистон республикаси Ички Ишлар Вазири ўринбосари Сайфулла Асадов, тергов Бошқармаси бошлиғи Алишер Шарафиддинов, унинг муовини А. Эгамбердиевлар бир неча марта келиб кетдилар. Улар менга ўзларини таништирдилар ва мен билан одамларча муомалада бўлдилар. Мен уларда президентга садоқатни кўрдим.

Лекин мен ҳали номаълум ертўлада эдим…Ҳали менинг ҳаётим қил устида эди…Шу сабабли холи бор мендан нимани ёздириб олган бўлса, уларга ҳам шуни ёзиб бердим. Нима ёзган бўлсам, ҳаммасининг тагига соҳта қўл қўйдим…Бу олис, номаълум, ўлим ҳиди анқиган ертўлага врачлар ҳам бир-неча марта келиб кетишди. Мени даволашди. Ҳатто энди ниқобдорлар ҳам соғайишимга қарашди.

Чунки, мени телевидениега чиқаришлари керак эди…Тўҳмат текст… Сохта чиқув…

Баъзан, ниқобдорлардан бири (уни танийман, кўрсам учовини ҳам танийман) маст ҳолда мен ётган зиндонга кирар, мендан доллар талаб этар… мени урар, тепар, сўкар эди. Тунда бу мудҳиш ҳол кечар эди…

Бу номаълум, қўрқинчли ертўладан ниқобдорлар менга ниқоб кийдириб, мени машинага юзтубан босиб, беш-олти марта ИИВга олиб боришди. Энди холи бор кимса кўздан бутунлай ўчган (мен уни суд маҳали август ойида ИИВ ертўласида тасодифан кўриб қолдим…), энди мен билан С. Асадов, А. Шарафиддинов, А. Эгамбердиевлар шуғулланишар эди.

Дубинкалар зарбидан янги шим-кастюмим, кўйлак, майкаларим титилиб, йиртилиб кетган эди. Шу сабабли С. Асадов менга ички кийим, қора кўйлак, галстуг олиб берди. Шу кийимда мени ИИВ биносида телевизорга олишди… Текстни ўзлари ёзиб беришди.

Мен уч кеча-кундуз ИИВ биносида қолиб шу ёлғон, Муҳаммад Солиҳга туҳмат текстни ниқобдорлар зулмида ёд олдим. Мажбуран ёд олдим. Ёд олдиришди…Бу муҳим экан! Жуда муҳим экан!…

‘’Шахсан президентнинг ўзи кўради… Энди сенинг ҳаётинг шунга боғлиқ… Балки эрта-индин уйингга ҳам бориб қоларсан…’’ дейишди… Ҳали мен узоқ ва номаълум ертўлада эдим. Ҳали менинг ҳаётим қил устида эди…

ИИВ биносида мени тўрт марта телевизорга олишди.Телевидение ходимлари мени ниқобда олиб киришди. Ниқобдорларни ҳам. Бир марта эмас, бир неча марта…

Нима учун мени ИИВда тўрт марта телевизорга олишганининг сабабини айтишди…

‘’Президентга ёқмаяпти… Сохта…’’ деб айтаяпти дейишди…Фақат тўртинчи ёзув тўғрисида индашмади.

Тағин мени узоқ, номаълум зиндонга олиб кетишди. Тағин тун ва кунларим ғариблик ва азоб-уқбатда кечарди.

Қоқ тунда бир ниқобдор маст ҳолда менга:

– Агар яна бир ҳафта ўлмай турсанг, кейин узоқ яшайсан, – деди.

Бир ҳафта кечди. Мен ҳали тирик эдим. Тунда ўша ниқобдор темир эшикни шарақлатиб очиб, мен ётган камерага кирди. У маст эди. Сўнгги дамларда менга зулм қилишдан ўзини анча тийган эди у. Баъзан ҳатто унинг юзида кўзида менга нисбатан ачиниш аломатлари ҳам бордай туюларди. Балки, мен янглишаётгандирман. Ҳар ҳолда менга шундай туюларди… У менинг елкамга оғир қўлларини қўйиб деди:

– Старик, агар яна 15 кун ўлмай турсанг 50 йил яшайсан… – деди.

Мен бу қоғозда унинг сўзларини айнан келтирдим.

Бу гаплар… Бу сирли гаплар…

Уларга ҳам кўникиб қолган эдим… ‘’Тангри буюргани бўлади’’ деб ўйладим.

19 февралдан апрел ойининг қайси бир кунигача мени номаълум зиндонда сақлашди. Кейин кутилмаганда ниқобдорлар мени уриб, тепиб, ИИВ ертўласига олиб бориб ташлашди. Шунда қўлимдан кишанни, юзимдан ниқобни олишди.

Апрел ойида, яъни мени ўғирлаб кетишгандан бир ярим ой ўтгандан кейин шаҳар прокуратураси қамоққа олишга санктсия берди. Бир-ярим ойдан кейин. “Устувор қонун’’ ҳурматими, бу?

Энди мен шу гапларни айтишни ўз бурчим деб биламан.

Жадидлардан кейин мен ўз элимнинг миллий ёзувчисиман. Бунга менинг китобларим гувоҳ. Ҳамма асарларимни мен Туркистоннинг миллий озодлиги, Истиқлоли учун ёзганман.

Миллатим, ватаним озодлиги – менининг ҳаётим.

Лекин биз, бизлар орзу қилган, курашган, Миллий Озодликка – мустақилликка эришганимиздан сўнг мен не учундир таъқибдаман, тазйиқдаман, қамоқдаман.

Бу иккиюзламачи ғаразгўй ‘’дўст’’ларнинг ишларими?

1991-1994 йилларда мен Ўзбекистон Республикаси Жамғармаси Бошқарувининг раиси эдим. Бу ташкилотни йўқдан юқорига олиб чиққанимизни эл билади…

1994 йил 3 март куни тонгда қуролланган бир қанча киши менимг уйимга қорадори, тўппонча, ишхонамга ҳам қорадори қўйиб, мени ИИВ ертўласига тиқишди.

Мен ИИВ ертўласида 5 ой 18 кун туҳматдан азоб-уқубатда ётдим.

Ертўлада тутқунни 10-15 кундан ортиқ сақлаш қонунан мумкин эмас.

Лекин…

Сўнг мени яна 9 ой зиндонда сақлашди.

Қама-қама билан одамни, жамиятни тузатиб бўладими? Бу эл бирлигини бузишга олиб келмайдими? Бу узун кечмишдан маълум эмасми?…

Қорадори!…

Тўппонча!…

Бу қадар жўн (примитив), бу қадар ачинарли бу!

Ёзувчини шундоқ нарсалар билан қамаш – фожеа!…

Бу бир менинг фожеамми?…

Бу туҳматга ким ишонади? Ҳатто ёввойи ҳам ишонмайди. Нима мен бангиманми ё қотилманми?!

Қорадори…

Тўппонча…

Касаллик… Буюк касаллик… Туҳмат, қасд касаллиги!…

Терговда бир марта ҳам мендан ’’қорадорини қаердан олдинг, тўппончани қаердан олдинг?’’ деб сўрашмади. Ҳатто номига ҳам сўрашмади.

‘’ЭРК’’ газетасини қаердан олдинг, деб сўрашди, азоб беришди.

У пайтда мен (ишдалигимда) ‘’ЭРК’’ газетасини уйимга ким ташлаб кетганини билмас эдим. Шунча газетани ўз хоҳишим билан президент девонига ва ИИВга топширган эдим. Бу ҳақда ўша замонда юртдаги тегишли ерларга ўнлаб хатлар ёзганман… Аммо ҳеч бирига жавоб олмаганман…

Яхшиликка ёмонлик бўлди. Мени 4 йилга озодликдан маҳрум этишди ўшанда.

‘’Заказ…’’ дейишди. Президентнинг номини айтишди… Балки президентга туҳмат қилишгандир? Бу ёғи менга қоронғу.

Энди, замонлар кечароқ ‘’ЭРК’’ газетасини уйимга КГБ одами Ахтам Розиқов қўйиб кетгани аниқ бўлди. Буни мен ҳозирги терговда ҳам, ҳозирги судда ҳам айтдим. Улар эшитишни ҳам исташмади. Мени қасддан, туҳматдан қамашганига ким, кимлар жавоб беришади?

Ахтам Розиқов Самарқанд шаҳар, Титов кўчаси 1-уйда яшайди. Адолат бўлса мени Ахтам билан юзлаштиришларини ва чин (ҳақиқат) қарор топишини истардим.

Мени қасддан, туҳматдан қамашганини балки президент билмас? Қуйидагилар унинг номидан иш кўргандирлар?

Чунки мен қамоқда 2 йил, 5 ой, 6 кун ўтирганимдан кейин президент менга Озодлик берди: афв…

Аслида мен ‘’ЭРК’’га ҳам, ‘’Бирлик’’га ҳам аъзо эмасман. ‘’ЭРК’’, ‘’Бирлик’’ газеталарига бир чизиқ нарса ҳам ёзмаганман. Уларнинг ҳеч биридан намойиш, митингларида қатнашмаганман, тегишли идора… буни чуқур текшириш ўрнига менга туҳмат қилаяпти. Буни ‘’ЭРК’’, ‘’Бирлик’’ аъзоларидан сўрашса ҳам бўлади. Аҳмад Аъзамга ўхшашлардан сўрашса ҳам бўлади.

Мен Муҳаммад Солиҳни турк дунёсининг миллиётчи, йирик шоири, кенг билим эгаси, тўғрисўз одам деб биламан.

Эл, юрт дили бошқа, тили бошқа, манфаат пардаларига чирманган кимсалардан чўчиса бўлади.

Дил, тил бирлиги – элимиз келажаги… Мен президентни кимга, қаерда ёмонлабман? Мен президентни қайси газетада қоралаб ёзибман? Ҳар бир одам каби менинг ҳам президент тўғрисида ўз фикрим бор. Бу менинг шахсий фикрим, нисбий фикрим. Бунинг нимаси ёмон? Фикр билдириш ҳеч бир замон таъқиқланганми?

Мен ҳеч ерда, ҳеч қачон Муҳаммад Солиҳ билан президентни қуршаб олиш тўғрисида гаплашмаганман. Менимча бу бирон ишга илиниш илинжида бўлган Алишер Бегибаевнинг уйдурмаси. Агар шу гапларим ёлғон бўлса: қани аниқ далил-исботлар?

Мен ёнимга одам тўплаган бўлсам, қани ўша одамлар? Ҳеч бўлмаса, биттасининг исмини айтинг.

Мен тўпланган одамларга юз доллардан берибмишман. Қани бунга далил-исботлар? Ҳеч бўлмаса битта исбот борми?

Мен 1998 йилда Юсуф билан Туркияда бозорда учрашган эмишман. Бунга асос борми? Мен умримда фақат бир марта Туркияга борганман. 1992 йилда.

Терговда, судда менга қўйилган айбларнинг биттасининг ҳам исботи йўқ. Бўлиши ҳам мумкин эмас. Чунки бунинг ҳаммаси туҳмат!

Тўғри, 1998 йил 2 марта мен Киевга, Муҳаммад Солиҳнинг олдига борганман. Хўш, бунинг нимаси ёмон? Мен бошқа ёзувчилар ҳам унинг олдига бориб келишаяпти-ку… Борган одам фитна уюштираверадими? Уюштирса, бунга аниқ исбот қани? Йўқ. Бўлиши ҳам мумкин эмас. Чунки фитна тўғрисида мутлақо гап бўлмаган. Ортиқча хуқуқ берилган тизим нима деса, туҳмат қилса ҳам тўғри бўлаверса – охири нима бўлишини билмадим. Олдин ҳам шу тизим мени туҳмат билан қамаган эди. Яна туҳмат билан қамади. Ишни ҳалол йўл билан очиш керак. Ишни туҳмат билан, хўрлаш билан, қийноқ билан, мислсиз жабр-зулм билан очадими? Мислсиз қийноқ-ҳар қандай туҳматни гуноҳсизнинг бўйнига қўяди. Бу ёвуз усулнинг умри қисқа.
Алишер Бегибаев!

12 йилга кесилган одам озгина ўтирмай қамоқдан чиқди. Бунинг сабаби нимада ёки қаерда?…

Муҳаммад Солиҳнинг қарз гапини – таклифини Алишерга айтдим, холос. У: ‘’акани олдига бирга бориб келайлик’’ деб туриб олди. Алишер билан Муҳаммад Солиҳнинг олдига иккинчи марта бордим. Ўз нафси балоси йўлида бировга туҳмат, жабр қилиш билан бахтга эришиб бўлмайди.

Охир оқибат ўзи қазиган чуқурга ўзи қулайди. Бу ўзбекнинг асрлар давомида синалган мақоли.

Алишернинг бир балоси борки, уни терговга ҳам, судга ҳам чақиришмади…Ўша кезда Алишер Бегибаев Тошкентда эди.

Терговчи Илҳомжoн Турғунов менда айб йўқлигини ич-ичидан биларди. Лекин кўрсатма бўйича иш тутишга мажбур… эди. Мен буни шахсан унинг ўзига айтдим. ‘’Шуни сезибсиз, шунга ҳам рахмат. Илож қанча?…’’ деди у. Энди Илҳомжон бу гапни тан оладими, йўқми, буни Тангри билади.

Моддаларни ҳам талай марта алмаштирди…

Сохта ‘’шерик’’лар ҳам топди…

Спектакл…

Суд… Қора ниқоб кийганлар мени ўғирлаб кетишганидан тортиб, ҳамма гапни судга айтдим. Бироқ у менинг бирор гапимни инобатга олмади. ‘’Ёлғон!’’ деди.

Мени 14 йилга озодликдан маҳрум этди. Спектакл тугади.

Бу кетишда Олий Судда ҳам спектакл ўзгармайди.Мен фақат Сизлардан адолат кутаман.Чуқур ҳурмат билан, тутқун ёзувчи Еврил Турон (Мамадали Махмудов)

Ёпиқ суд зали
18 август 1999 й.

(Давоми бор)