1750 yilda Olmon qiroli Fredrik II. Berlin yaqinidagi Potsdam o’rmonlari bo’ylab sayr etar ekan şamol tegirmoni qurilgan bir tepalikda to’xtadi.
Manzarasi chiroyli, havosi toza edi.

– Keling, yozgi saroyimni shu yerda quraylik! – deydi o‘z kutubxonasi bilan mashhur, sükünat içida o‘qishni sevadgan bu podşoh.
– Tegirmonni sotib ol, uni buzib, o’rniga saroy qur! Deya amr beradi u odamlariga..
Uning odamlari tegirmonchiga borib, podshohning bu amrini yetkazadilar.
Ammo tegirmonçi o’z molidan voz keçmoqqçi emas.
Podşoh tegirmonçini huzuriga chaqiradi;
– Menimcha, siz noto’g’ri tushundingiz, janob, men tegirmonni sotib olmoqçiman. Uni qançaga sotgan bo’lardingiz? — deb so‘radi u.
– Men noto’g’ri tushunmadim, sizning odamlaringizga ham aytdim, mening tegirmonim sotilmaydi! – deydi tegirmonçi.
— Janob, öjar bo‘lmang! Men sizga bu tegirmon narhidan ko‘proq pul beraman,- dedi qirol.
Tegirmonçi ;
– Siz büyük podşohsiz, pulingiz köp. Olmoniyaning qayerida hohlasangiz, saroy quring! Bu yerni mendan oldin otam boshqarar edi. Unga otasidan meros qolgan, men uni bolamga meros qoldiraman.Tegirmon boğida bobom va otamning qabri bor. Ölsam, ularning yoniga dafn qilinaman. Bu bizning oilaviy oçoğimiz. Sotilmaydi!
Sabrsiz va g‘azablangan qirol Frederik o‘rnidan sakrab turib, bo‘kirib yuboradi;
– Prussiya qiroli Fridrik ekanligimni bilmaysanmi?
– Men sizning qirol ekanligingizni bilaman, lekin men ham Sans-Souciman, bu tegirmonning egasiman.
Şoh g’azabdan aqldan ozadi;
– Agar mening kimligimni bilsang, buni küç bilan olişim mümkinligini bilsan kerak?
– Mayli, köramiz, nima qilaşingizni, – deydi Tegirmonchi sokin, vahima qilmasdan.
Va u o’zining tarixda qoladigan, butun dunyoda Adolat şioriga aylanadigan maşhur so’zlarini aytadi;
– SIZ ŞOHSIZ, LEKINBERLINDA HAM HAKAMLAR BOR!.
Podşoh o‘zi isloh qilgan adliya tizimiga va o‘sha tizimdagi hakamlarga halqning qanchalik ishonishini köradi. Hatto podşoh ham mahkamalar haqida yomon gapira olmasligiga, ularga ishonişini köradi va oşa tarixda qayd etilgan so‘zlarini aytadi;
— Heç qanday hokimiyat – na siyosatçilar, na hukumat – adolatdan ustun emas, hatto u podşoh bo‘lsa ham! Hech kim adolatdan ustun turolmaydi!.
Qirol FridrixI II qirolligi davrida bu şamol tegirmoni saqlanib qolishini va uning pastroğida o’z saroyini qurişga amr qiladi.
Tegirmonchining nomi ham uning saroyining beriladi: “SANS – SOUCI PALACE”
Saroy va tegirmon bugun ham “Adolat timsoli” sifatida oşa tepalikda orqama-ket turişibdi.
Adolat na gözal narsa!
Podşohning ortqa hovlisida tegirmonçi qoşni bolişi mumkin.
Podşoh bilan tegirmonçini qoşni va dost qiladigan adolat naqadar gözal!!!

Yillar o‘tib, bir Usmonli zobiti yangi yil arafasida Berlindagi ziyofatda qatnashadi. U bu voqeani dostlariga aytib beradi va taklif qiladi; Keling, oşa saroyni ko’raylik!
Tegirmon şundoqqina saroy orqasida turardi.

Ammo heç kim Yangi yil kechasi ziyofatni taşlab, sovuqqa chiqishni istamaydi.

Yoş ofitser yolg’iz taşqariga çiqadi.

U bir o’zi bu noyob obidani tomoşa qiladi..

Bu yoş ofitser Mustafo Kamol (Otatürk) edi.

Sunay AKIN