Oʻzbekiston, Qozogʻiston va Turkmanistonning Rum boshqaruvini tan olib, elchi tayinlagani aks-sado bermoqda. Endi esa yana bir jiddiy voqea yuz berdi: Qozogʻiston, Qirgʻiziston, Oʻzbekiston va Turkmaniston BMT Xavfsizlik Kengashining 541 va 550-sonli rezolyutsiyalarini qoʻllab-quvvatlab, Turkiyani Kiprda “bosqinchilik qilayotgan kuch” sifatida rasman tan oldilar.

Ushbu qadam Yevropa Ittifoqining Markaziy Osiyo uchun ajratgan 12 milliard yevrolik sarmoya paketidan keyin amalga oshirildi. Turkiya va “kichik vatan” hisoblangan Shimoliy Kipr Turk Respublikasini (SHKTR) hayratga solgan bu voqealar davom etmoqda.

Markaziy Osiyo respublikalari keskin oʻzgarishlarga borib, goʻyo Turkiyani orqasidan zarba berishdi.

SHKTR TAN OLINMADI, RUM BOSHQARUVIGA ELCHI TAYINLANDI

Turkiy davlatlar tashkiloti a’zolari bo‘lgan Oʻzbekiston, Qozogʻiston va so‘nggi kunlarda Turkmaniston SHKTRni tan olmay, Rum boshqaruvi (Janubiy Kipr)ga elchi tayinlashdi. Bu qaror aks-sado berayotgan bir vaqtda ularga Qirg‘iziston ham qo‘shilib, Turkiyaga qarshi qadam tashladi.

JIDDİY QAROR: TURKIYA “BOSQINCHI KUCH” DEB TAN OLINDI

Turkiya va SHKTR boshchiligidagi butun turk dunyosi bu qarordan hayratda. Turkiy davlatlar tashkiloti a’zolari – Qozog‘iston, Qirg‘iziston, O‘zbekiston va Turkmaniston – BMT Xavfsizlik Kengashining 541 va 550-sonli qarorlarini qo‘llab-quvvatlab, Turkiyani Kiprda “bosqinchi kuch” sifatida tan oldilar.

PUL KELDI, QAROR QABUL QILINDI

Bu qadam Yevropa Ittifoqining Markaziy Osiyo uchun ajratgan 12 milliard yevrolik investitsiya paketidan so‘ng qo‘yildi. To‘rt turk davlatining BMTdagi bu aqlga sig‘maydigan harakati “do‘stning xiyonati” sifatida baholanmoqda. “12 milliard yevro va Yevropa Ittifoqi bilan kengroq hamkorlik evaziga SHKTRni sotishdi” degan tanqidlar yangramoqda. Turkiyani Kiprda “bosqinchi kuch” sifatida rasman tan olgan bu to‘rtta davlat bilan kelgusi munosabatlar qanday bo‘lishi esa hozircha noma’lum.

541-SONLI QAROR NIMA DEYDI?

Qardosh davlatlar tomonidan imzolangan 541-sonli qaror, 1983-yil 15-noyabrda KTJ e’lon qilinganidan so‘ng, Rum boshqaruvi shikoyati asosida Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xavfsizlik Kengashi tomonidan 13 ta ovoz bilan qabul qilingan edi. Ushbu qarorga qardosh Pokiston qarshi ovoz bergan, Iordaniya esa betaraf qolgan edi.

Qarorda KTJning e’lon qilinishi qoralangan, huquqiy jihatdan haqiqiy emas deb topilgan va boshqa davlatlarga KTJni TAN OLMASLIK, faqatgina Rum boshqaruvini tan olish chaqirig‘i yo‘llangan.

Qarorda, shuningdek, 1974-yilda qabul qilingan 365 va 1975-yilda qabul qilingan 367-sonli qarorlar ham yana bir bor tasdiqlangan. Ma’lumki, ushbu qarorlarda Turkiyaning Tinchlik Harakati qoralangan va turk askarlarining darhol orqaga qaytarilishi talab qilingan.

550-SONLI QAROR NIMA DEYDI?

BMHKning 550-sonli qarorida quyidagilar bayon etilgan:

• Turkiya Respublikasi va Kipr Turk Jumhuriyati (KTJ) o‘rtasida o‘zaro elchi tayinlanishi “ajralishga qaratilgan va noqonuniy harakat” deb baholanib, tanqid qilinadi va bu qaror bekor qilinishi talab qilinadi.
• Barcha davlatlarga bu “ajraluvchi” qadamni — ya’ni KTJni tan olmaslik, qo‘llab-quvvatlamaslik va yordam bermaslik chaqirig‘i yo‘llanadi.
• Barcha davlatlar “Kipr Respublikasi” deb atalgan grek boshqaruvining mustaqilligi, suvereniteti va hududiy yaxlitligiga hurmat ko‘rsatishga chaqiriladi.
• Marash hududining yashash uchun ochilmasligi va uni grek boshqaruviga qaytarish talabi qo‘yiladi.

Bir tomondan, biz tan olishlarini umid qilgan Turk davlatlari 12 milliard yevro evaziga bizdan yuz o‘girgani, ikkinchi tomondan do‘st deb hisoblangan islom davlatlarining AQSh boshchiligidagi greklar tomonidagi siyosatlari, shuningdek, AQSh va Yevropa Ittifoqining do‘st davlatlarga nisbatan bosim, tahdid, shantaj va va’dalar orqali olib borayotgan siyosatlari — KTJning tez fursatda tan olinishi yo‘lidagi asosiy to‘siqlar sifatida namoyon bo‘lmoqda.

Manba