Насрулло САЙЙИД

ЖАЖЖИ ГУВОҲ
(Ҳужжатли қисса)

(6-қисм)

СЎНГИ СЎЗ

Шу мушфиқ Ватанда халқ билан эт ва тирноқ каби ўсиб, улғайдим. Миллатимнинг нурли шууридан ва олмос руҳидан маънан баҳра олиб, вояга етдим. Ва, бир кун ақлимни танидим. Ақлимни танигач, Ватанимнинг аҳволи жуда абгор экани билиниб қолди. Халқимнинг ўз тупроғида, ўз уйида қул мисоли қора меҳнатга жалб этилгани мени ҳайратга солди.

Унинг қадоқ қўлларига кўринмас кишанлар урилган, кўзлари кўринмас дурра билан боғланган эди. У тутқун ва ҳақ-ҳуқуқидан мосуво қилинган бир бечора эди. Аммо қуллигидан, ҳуқуқсизлигидан у жуда ҳам мамнун эди. Чунки, Ҳурлик нима, тараққиёт ва ривожланиш нима у барчасини унутган, қадимда ота-боболар яратган буюк тамаддунлардан узулганига асрлар кечганди. Унинг бахтини тараннум этгувчи ширин чўпчаклар қоғозларда эди.

Имкон туғилгач, ёлғонларнинг асири бўлган Ватанни озод кўришни истаганларнинг сафларига ўзимни урдим. Юртни, Мустақиллик ва демократия золимлар зулмидан қутқаради, деганлар билан жипслашдим. Мен бу йўлни хато йўл, деб ҳисобламайман. Миллатни ва давлатни тараққиёт ва ривожланишга олиб борадиган сиёсий платформамдан ўлмасам, ҳеч қачон воз кечмайман.

Миллатимнинг ҳақиқий Ҳурликни қўлга киритишини истайман. Тупроқларимни Озод ва Обод кўриш – виждоним амри, қалбим даъвати.

Бу иш мухолифлар ўртасидаги сиёсий ва иқтисодий ҳалол кураш билан амалга ошади. Қонун шоҳнинг ҳам гадонинг ҳам раҳномосига айланган кун биз Озод ва Обод бўламиз!

Сиёсатга лўттибозлик аралашса, мамлакат инқирозга учрайди, жоҳиллик ва худбинлик пайдо қилган қоронғуликдан миллат ҳеч қачон қочиб қутулмайди.

Барчасини, тинчлик ва ҳамжиҳатлик билан амалга оширадиган фурсат етди. Бу дамлар бир меҳмон – бу кун келди, эртага йўлида давом этади. Вақтида отни қамчиламасак, эртага афсус қиламиз, ҳеч қандай фойдаси бўлмайди.

Аммо, бу йўлда қурбонларсиз ғалабани таъминлашнинг имкони йўққа ўхшаяпди…

Ҳаракатларимда Конститусияга зид бирор бир ҳолат йўқ. Менга қўзғатилган жиноят ишининг сохта ва ясамалигини эл-олам кўриб турибди. Шундай экан, нима учун мени таъқиб қилаётганликларига тушунмайман.

Уйимда ноқонуний тинтув уюштирилиб, «жанговор граната топилди», дея туҳмат қилинаётгани, бу нафақат менга, бутун Ўзбекистон қонунларига, демократияга нисбатан ҳурматсизликдир, ғафлат уйқусидан уйғонаётган халққа хиёнатдир!

Шу юртнинг тенг ҳуқуқли фуқароси сифатида, дарҳол қамоқдан озод этилишимни ва Ўзбекистон қонунларини оёқости қилганлар устидан жиноят иши очишларингизни талаб қиламан!

Охирги сўзни ўқиб тугатдим. Зал бир муддат сукунат ичида қолди. Кимдир йиғлади, кимдир хомуш тортди. Хўрлигим келиб, кутмаганда юрагим санчди. Кўзларим олди қоронғулашиб, ҳушумни йўқота бошладим. Йиқилиб тушмаслик учун дарров курсига ўтирдим. Соқчилар қўлимга кишан солди. Кимдир кишанланган қўлимдаги қоғозни тортиб олиб, судяга узатди.

Судянинг:

– Биз сиздан бошқача нутқ кутгандик! – деганинини туш деб ўйладим.

Аммо, қилмаган жиноятим учун мен ҳеч кимдан кечириб сўрамайман, деган хаёл бошимда айланаётган бўлса ҳам, тилимга келтира олмадим. Бутун вужудимдан мадор қочганди. Назаримда, еру осмон бошимда чарх уриб айланаётгандек эди…

Ўзимга келганимда, судя ўрнида йўқ, прокурор ким биландир телефонда гаплашаётган эди. Сўнгра, у ҳам залдан чиқиб кетди. Бутун аламлар чашма кўзидаги оғир тош каби бўғзимда қолди…

Суд ҳайъатининг маслаҳати жуда ҳам чўзилиб кетди.

Устунлик тўла мен томонда бўлсада, кўнглим негадир безовта эди. Асаблари қақшаган одамлар ҳам жуда толиққан эдилар.

Ахири, мени  тўрт кун аввал Жўқи билан ўтирган «ўра»га олиб бориб қамадилар.

Соқчилар билан ўтган кунлар мобайнида ўртамизда илиқ муносабатлар пайдо бўлганди. Жараёнларни ўз кўзлари билан кузатиб, уларнинг фикрлари ўзгара бошлади. Фурсатдан фойдаланиб, улардан қайнотамни чақириб беришларини илтимос қилдим. Мукофотига «яримта» ваъда қилишни ҳам унутмадим.

 – Амаки, Судя билан прокурорнинг оёғи куйган товуқдек типирчилашига қараганда, нимадир бўлаяпти. Агар мени эртага турмадан олиб келишмаса, билинг, иш чатоқ. Улар, ҳар ҳолда суд қарорини баён этиш учун одамлар тарқаб кетишларини кутадилар. Улар тарқамайдиган бўлса, “ишни қайта терговга юборамиз” деб, уларни чалғитишлари ҳам мумкин. Юқори улардан мени оғир жазога тортишни талаб қилган бўлиши керак. Натижалар бунга монелик қилади. Ҳар ҳолда, тахминича шунга уларнинг боши қотган!

– Ҳукм ўқилмагунича, биз ҳеч қаёққа кетмаймиз! – деди қайнатам, терлаб-пишиб. – Ноҳақлик бўлса, ёппасига адолат истаб ҳокимиятга борамиз!

– Эҳтимол.., сиз ҳакдирсиз! – дедим, у кишига. Чунки, бошқа айтадиган гапим йўқ эди. Бу ишнинг сўнги нима бўлишини ўйлаб, бошим ачиб кетаётганди.

Кун кеч бўлиб қолганди.

Ҳукм ўқилмаса, одамларнинг суд залини ташлаб кетмасликлари ҳам тобора аниқ бўлиб борарди. Бунга, уларнинг ҳам ақллари етди шекилли, судянинг келаётганини эълон қилишди.

У тажанг ва асабий бир ҳолатда суд залига кириб келди.

– Ўртоқлар, судга бир муддат танаффус эълон қилинади! – деди, судя жойига ўтирар-ўтирмас. – Кейинги жараёнлар қачон давом этади, хабарини берамиз!

Эшитиб, зал жунбушга келди. Одамлар, ҳақли талаблари билан тўс-тўполон кўтара бошладилар.

– Ортиқ, нимаси қолди? Тугатинг, қўйингда, ҳаммаси аниқ-ку! – деди кимдир.

– Сиз ҳам уларга шерик бўлмоқчимисиз! Адолат борми, ўзи? – дея қичқирди, бошқа биров.

Кимдир, «Ишнинг бошида ўзлари турибди. Шуларнинг ўзларини қамамаса, бу иш ёпилмайди!» дея бақирди… Хуллас, ҳар ким хаёлига келган сўзни аямай гапира бошлади.

Уларга ҳам шу керак эди. «Жанжал бошланяпди», деган баҳона билан дарҳол мени суд залидан олиб чиқиб кетдилар.

«Тошбақа»га чиқаётганимда, қулоқларимга одамларнинг: «Ҳокимиятга борамиз, адолатнинг қарор топиши учун намойиш қиламиз!» – деган қийқириқлари эшитилди.

Эшик ёпилгач, машина «Отбозор» томон елдай учиб кетди!

Мен кетгач, нималар содир бўлганини эртаси кун эшитдим.

Судянинг қароридан норози халқ катта кўчани тўлдириб, Бухоро вилоят ҳокимлиги томон юра бошлаган. Йўл ярмида, суд раиси билан прокурор бир неча фуқаролик кийимидаги кимсалар ва мелисалар ҳамроҳлигида намойишчиларнинг олдини тўсганлар. Ва, эртага судни давом эттиришга ваъда берганлар. Агар судя билан прокурор ваъдасида турмаса, одамлар эртага албатта намойишни давом эттиришларини, таъкидлаб, бир муддатдан сўнгра тарқаб кетганлар.

Суднинг охирги куни кўп чўзилмади. Суд мажлиси, эрталаб ўнда ўз ишини бошлади.

Биринчи бўлиб, давлат қораловчиси гапирди. Устунлик тўлиғича мен томонда бўлса ҳам, у барибир мени «айбдор» деб топди ва уч йил қамоқ жазоси сўради.

Сўнгра, суд ҳайъати аъзолари маслаҳатга кирди. Улар узоқ «маслаҳатлашдилар». Аслида, улар маслаҳатлашмаётган эдилар. Тошкентдан кўрсатма кутаётган эдилар.

Ниҳоят судя ҳукмни эълон қилди!

                                                                      Суд ҳукмидан парча

…Насрулло Сайидов… «айбдор» деб топилсин ва унга нисбатан 1 йиллик қамоқ жазоси белгилансин. Унинг биринчи марта жиноятга қўл урганлиги ва кўплаб фуқаролар ва сайловчилари томонидан қўллаб-қувватланганлиги инобатга олиниб…, ЖКнинг… моддаларига асосан жазоси енгиллаштирилиб, мажбурий меҳнатга жалб қилиш шаклидаги шартли жазога алмаштирилсин. Махсус комендатура қошидаги жазони ўташ муассасасида белгиланган муддатини ўтасин ва… суд залидан озод қилинсин…

                                                                                  Хотима

 Менинг бошимга иш тушган у йилларда, диктатура энди бош кўтариб келаётган эди. Мен, унинг чангалидан осон қутулдим. Судлов мен ва мен кабиларнинг ишларидан тажриба орттирди. Биздан кейинги туҳматга учраган мухолифларга ўзини ҳимоя қилиш учун ҳеч қанақа имконият қолдирилмади.  Менинг ишим ҳам сал кейин кўрилганда эди, узоқ муддатга қамоқхоналарда қолиб кетишим мумкин эди. Балки, ҳозир тирик бўлмаган бўлардим.

Қонунлар мўътадил ишлайдиган дунё мамлакатларида инсон ўз айбсизлигини исботлаб бериши шарт эмас. Гумон қилаётган томон айбни исботлаши керак.

Бизда, айбдор саналаётган томонга ҳеч қурса айбсизлигини исботлашга имкон яратиб бериш лозим. Диктатура ҳукмбардорлик қилаётган бир юртда, шунинг ўзи ҳам катта иш. Бу минглаган айбсиз айбдорларнинг жазодан қутулиб қолишига имкон беради.

Ҳар қалай, бизнинг кунлардаги судлов билан солиштирадиган бўлсам, менга омад кулиб боққан деб ўйлайман. Каримов бошқаруви у кунларда бу қадар йиртқичлашмаган эди. Хавфсизлик ташкилотлари ходимлари орасида ёрдам қўлини чўзадиган одамларни топса бўларди.

Кейинроқ эшитишимча, бизга мелиса-гувоҳларни судга тортишга ёрдам берган инсонни ҳам ўша кунларда ишдан четлаштиришган. Бу дегани, хавфсизлик ташкилотлари қадамба-қадам зулм машинасига айлантирилаётган эди. Ўзбекистонда жорий ҳукумат томонидан пухта ўйланган, аниқ режа асосида иш олиб боришга мослаштирилган диктатура бошланган эди…

Бу хотираларни ёзмасам, ўзимга ҳам миллатимга ҳам хиёнат қилган бўлардим. Келгуси авлодлар бизнинг кунлардаги қонунсизликни ва инсон қадр-қимматининг бир чақага арзимаслигини менинг тимсолимда тасаввур қилолмасди.

Икки-уч ой тергов изоляторида ўтириш ёки бир йил комендатура соқчилари назоратида қурилиш майдончасида ҳаммоллик қилиш унчалик ҳам азоб эмас. Ўзбекистонда ўн беш-ўн олти йилдан ошиқ қилмаган жинояти учун тергов изоляторларида ётиб чиққанлар бор. Кимлар эса, ҳалигача ҳам қилган айбини билмай қамалиб ётибди.

Мен судлов жараёнларидаги ноҳақсизликлар мисолида, ўзбек жамиятининг маънан тубсиз бир жарликка қулаб бораётганини очиб беришга ҳаракат қилдим. Бунга қанчалик эришдим, билмайман.

Бузуқ бир тузум касофатидан ота-боболар тиклаган маънавият устунларига билиб-билмай болта уряпмиз. Одоб ва ахлоқсизлик туфайли, маънавиятсизлик – чирмовуқдай илдиз отиб боряпди. Адолат қувғунга учраб, зулм қувватга киряпди.

Каримовнинг «Юксак маънавият-енгилмас куч» деган китоби ҳақида эшитганларимнинг чўпчаклигини бошқалар ҳам яхши билади. Мамлакатни чўктирган, юз минглаган одамларнинг умрига зомин бўлган бир кимсанинг маънавият ҳақида ёзишининг ўзи, маънавиятсизликдир!

                                                                                                                                     Канада 2008 йил, май-июнь.

Изоҳлар:

ПМК –  Передвижна́я механизи́рованная коло́нна (рус), кўчма механизациялашган колонна (ўзб), қурилиш ташкилоти.

СНБ – Служба национальной безорасности (рус), МХХ –миллий хавфсизлик хизмати (ўзб), ташкилот. Ушбу ташкилотда ишлайдиган ходимларни халқ умумлаштириб «СНБ» дейди.

Мелиса – милиция (рус), миршаб (ўзб), ички ишларда ишлайдиган ходимлар.

(тугади)

Манба: hayratuz.wordpress.com